پرسش:
منظور از کلمه قبه در روایت قبول شدن دعای زائر زیر قبه امام حسین چیست؟
شرح : اساتید محترم در بسیاری ازروایات نقل شده است که زائر امام حسین اگر زیر قبه دعا نماید دعایش مورد قبول واقع می گردد حال سئوال این است که بارگاه حضرت در زمانهای دور اینگونه نبوده ودارای بارگاه و گنبد به این شکل نبوده است پس منظور از دعای زیر قبه چیست ؟ اصولا قبه به کجا اطلاق می گردد و آیا حرم امام حسین حریم دارد ؟
پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با مركز ملي پاسخگويي به سوالات ديني
واژه قبه كه در روايات به كار رفته برخي پس از ساخت قبه بر بارگاه امام حسين بوده و برخي پيش از ساخت قبه بوده برخي از اين روايات از پيامبر اسلام صادر شده است .
در باره رواياتي كه پيشاز ساختن قبه صادر شده ترغيب به زيارت به همراه نوعي پيش بيني بوده مانند آنكه در روايتي طولاني ابن عباس از پيامبر پيرامون كيفيت شهادت فرزندشان حسين بن علي (ع) چنين نقل مي كند كه پيامبر به او فرمود: اى پسر عباس هر كه او را با معرفت به حقّش زيارت كند براى او ثواب هزار حج و هزار عمره است، و هر كه او را زيارت كند، مرا زيارت كرده و هر كه مرا زيارت كند، گويا خدا را زيارت كرده، و براى زيارتكننده خدا است كه او را به آتش عذاب نكند، هر آينه اجابت (دعا) زير قبّه اوست، و شفا در تربتش مىباشد، و امامان از فرزندان او هستند.(1)
در اين روايات ترغيب به زيارت امام حسين پس از شهادت مي باشد و حال آن كه هنوز او به شهادت نرسيده .
آن دسته از رواياتي كه بحث از ساخت حاير و قبه بوده نيز روشن است؛ مراد از قبه نيز همان حايری است كه در روايات ديگر مورد اشاره قرار گرفته است.
حائر در لغت به ديوار يا نرده گرداگرد خانه يا مكان گفته مي شود كه در روزگار امام باقر و امام صادق، از نام هاي قبر امام حسين بوده است.
نتيجه آن كه: قبه و حائر ناظر به محدوده اطراف نزديك قبر امام حسين است و بر زماني كه تنها قبري بيش نبوده نيز صادق خواهد بود.
تارخچه بنا بر قبر امام حسين:
اما اين كه چهار ديواري بر قبر امام حسين به چه زماني بر مي گردد بايد گفت:
اولين بار بنى اسد پس از دفن اجساد شهدا و پيكر سيد الشهدا،علامتى بر قبر نهادند. از اين كه توابين در سال هاى 63 يا 64 بر سر قبر امام حسين مىآمدند، مىفهميم كه آن هنگام، آشنا و شناخته شده بوده است.
بنا به تشويق اولياء دين، مدفن آن حضرت از همان آغاز، مورد زيارت شيعه قرار گرفت، چه پنهانى و چه آشكار.
در زمان بنى اميه، قبهاى بر قبر شريف ساخته شد (1) و تا زمان هارون الرشيد باقى بود. وىقبر را خراب و محل آن را صاف كرد و درخت سدرى را كه (به نشانه قبر) در آنجا بود، قطع كرد.
بار ديگر در زمان مامون ساخته شد. سپس در سال 236 و 237 هجرى به دستور متوكل عباسى، قبر و خانههاى اطراف آن خراب شد و به جاى آن زراعت كردند و مانعرفت و آمد مردم شدند.
باز هم در سال 247 به دستور متوكل قبر را خراب كردند و چندين نوبت ديگر اين تخريب انجام گرفت.
بناى فعلى مرقد و حرم سيد الشهدا به قرن هشتم هجرى برمىگردد. البته بارها مرمت ها و اضافاتى انجام گرفته است. در سال1216 هجرى وهابي ها با سپاهى از منطقه نجد حمله كرده و حرم حسينى را غارت و تخريب كردند و اسب ها را در صحن مطهر بستند. (3)
حدود حائر حسینی
اقوال فقها در تعیین حدود حائر مختلف است:
۱. محدودهاى که دیوار روضۀ شریف و مسجد بر آن احاطه دارد. (4)
۲. محدودۀ زیر گنبد مقدّس.
۳. محدودۀ زیر گنبد و بناهاى قدیمى (مانند رواق، قتلگاه و خزانه) محیط بر آن.
۴. آنچه دیوارهاى صحن بر آن احاطه دارد؛ شامل صحن از چهار طرف و ساختمان هاى متّصل به قبّۀ منور و مسجد پشت سر آن. (5) (6)
برخى گفتهاند: قدر متیقّن از حائر گرداگرد قبر شریف به مساحت ۲۵ ذراع است. (7) برخى دیگر حائر را محدودهاى دانستهاند که امروزه نزد عرف – در مقابل رواق و صحن- به آن حرم گفته مىشود و قدر متیقّن آن، محدودهاى است که دیوار روضۀ شریف بر آن احاطه دارد. مسجد پشت سر مقدّس نیز داخل این محدوده است. (8) از این عنوان در باب صلات سخن گفتهاند.
پي نوشت ها :
1. الإنصاف فى النص على الأئمة (ع) با ترجمه رسولى محلاتى،ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ص 299.
2. ياقوت حموي معجم البلدان،دار صادر ،بيروت،ج2،280
3. اعيان الشيعه، ج1، ص629 به نقل از فرهنگ عاشورا، فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، قم، نشر معروف ، 1378 ، چاپ چهارم ،ص352.
4. السرائر، ج۱، ص ۳۴۲ به نقل از فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص ۱۹۲.
5. بحار الانوار، ج۸۹، ص ۸۹ و ۹۰ به نقل از همان.
6. بحار الانوار، ج۱۰۱ ،ص ۱۱۷ به نقل از همان.
7. کشف الغطاء، ج۳ ،ص ۳۴۷ به نقل از همان.
8. صلاة المسافر (سید ابوالحسن اصفهانى)، ص۲۰۳ و۲۰۴ به نقل از همان.
