پرسش:
نظر علما درباره سعدی و حافظ و مولانا چیست؟
مذهب این سه شخص چه بوده؟
پاسخ:
سخن در مورد مذهب این سه نفر، بسیار سخت و مشکل است. زیرا برخی بر سنی بودن و برخی بر تشیع آنها، سخن گفتند.
در مورد سعدی، مذهب تسنن وی بر شیعه بودنش، رجحان دارد. خصوصا در اشعاری که در مدح خلفا دارد.
چه نعت پسندیده گویم ترا؟ /علیک السّلام‌ای نبیّ الورا
درود مَلَک بر روان تو باد/ / بر اصحاب و بر پیروان تو باد
نخستین ابوبکر پیر مُرید / عُمَر پنجه بر پیچ دیو مرید
خردمند، عثمان شب زنده دار / چهارم علی شاه دلدل سوار
خدایا به حقّ بنی فاطمه / که بر قولم ایمان کنم خاتمه
اگر دعوتم رد کنی ور قبول / من و دست و دامان آل رسول
زرین کوب می‌نویسد که: سعدی در نظامیه در بین این جمع که همه شافعی مذهب بودند و همه به زبان فارسی حرف می‌زدند یا که آشنا بودند، تدریجاً سیمایی محبوب ….(1)
در مورد حافظ، اختلاف نظر است. برخی او را شیعه و برخی سنی میدانند.
علامة فقید، آقای قزوینی می‌نویسد: به غیر از دو قصیده و غزل مشکوک، ما دلایلی بر تشیع حافظ به طور یقین در دست نداریم.
استاد شهید مطهری در کتاب عرفانی حافظ، می‌فرمایند: آقای محیط طباطبایی، مقاله‌ای نوشته بودند و شواهد و ادّله تاریخی، ذکر کرده بودند که تاریخ زمان حافظ او را یک مرد متدین می‌شناسد و ایشان معتقد است که حافظ را در عصر خود، سنی و در عصرهای بعد، شیعه هم می‌دانستند(2)
قاضی نورالله شوشتری و برخی دیگر از علما، حافظ و سعدی را شیعه دانسته و دلایلی برای گفته خود، آورده اند.
به جهت این شعر: حافــظ اگر قــدم زنی در ره خاندان بصدق/ بدرقه رهت شود همت شحنه نجف. که منظور از خاندان می‌تواند اهل بیت پیامبر باشد و نیز شحنه نجف کسی غیر از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نیست.
در مورد مولوی با این که شعر «از علی آموز اخلاص عمل» از اشعار اوست، باز بر شیعه یا سنی بودنش، بحث و نظر است.
مصادر و منابعی که شرح حال مولوی را نوشته و نزدیک به عصر وی بوده‌اند، مولوی را فقیه حنفی معرفی کرده و نام او را در طبقات و تراجم حنفی‌ها آورده اند.
بنابراین، نظر قاطعی وجود ندارد.
پی نوشت ها:
1. حدیث خوش سعدی، دکتر عبدالحسین زرین کوب، ص18
2. شهید مطهری، عرفان حافظ، ص 62
