پرسش:
وجه پیادهروی اربعین چیست؟ آیا توصیهای در دین وجود دارد؟ با توجه به امکانات امروزی چه نیازی به این کار است؟
پاسخ:
عدد «چهل» و واژه «اربعین»، هم در فرهنگ اسلامی و هم ادبیات فارسی، جایگاه مهمی داشته است چند سالی است که شیعیان و دوستان اهلبیت علیهم السلام از سراسر جهان، به ویژه ایران اسلامی، همراه با شیعیان عراق در مراسم اربعین با شکوه و معنوی شرکت میکنند و هرسال بر شکوه و تأثیرگذاری آن افزوده میشود. مسلماً چنین مراسم ساده ولی باشکوه و پرعظمتی، از جنبههای گوناگون آثار و برکاتی را با خود به همراه داشته و دارد و شبهاتی نیز در پی دارد که در ادامه به آن میپردازیم.
۱. مروری گذرا بر روایات پیامبر و اهلبیت علیهم السلام بهخوبی نشان میدهد که از منظر فرهنگ ناب شیعه زیارت امام حسین علیهالسلام، گریه و سوگواری بر مصائب آن امام و بزرگداشت ایام شهادت آن حضرت و یاران مظلومش، از جایگاه بلند و برجستهای برخوردار است.
۲. یکی از عوامل برجسته شدن و اهمیت یافتن اربعین حسینی روایت مشهوری است که از امام عسکری علیهالسلام نقلشده است: «علامات مؤمن (شیعه) پنج چیز است:۱. ۵۱ رکعت نماز در شبانهروز(۱۷ رکعت واجب و ۳۴ رکعت افله) ۲. زیارت اربعین ۳. قرار دادن انگشتری در دست راست ۴. پیشانی بر خاک مالیدن ۵. بلند گفتن بسمالله الرحمن الرحیم در نماز».(بحار الانوار، ص۷۲، ص۸۵) در این روایت امام عسکری علیهالسلام زیارت اربعین را یکی از نشانههای شناخت شیعیان اهلبیت (البته در آن زمان) معرفی میکند. توجه عمیق و جامع به حوادث عاشورا تا اربعین، میتواند تا حدی سرّ این امر را آشکار کند.
اربعین، مقطع پایان یافتن اسارت اهلبیت علیهم السلام، رسوا شدن یزیدیان توسط امام سجاد و زینب کبرا و رساندن پیام خون سرخ حسین به گمراهان کوفی و شامی است. از دیگر سو اربعین، مبدأ حرکت جوشنده و تمام ناشدنی تبلیغ و ترویج فرهنگ حسینی هم هست. از اربعین به اینسو است که تمام همت و تلاش امامان اهلبیت و شیعیان و دوستانشان صرف زنده نگهداشتن یاد و خاطره امام حسین و ورود در مبارزهای فرهنگی علیه نظام ستمکار اموی و پس از آن نظام عباسی و همه نظامهای ستمگر در طول تاریخ است. چنین روزی در میان شیعیان اهلبیت علیهم السلام یکی از برجستهترین عوامل تقویت هویت شیعی است. از این مبدأ به بعد شاهد قیامها و حوادثی هستیم که با الهام از قیام امام و یارانش، عرصه را بر حکومت اموی تنگ و آرامآرام زمینۀ نابودی آن را فراهم میکند. قیام توابین، قیام مردم مدینه و قیام مختار بن ابی عبید ثقفی در امتداد همین خط پدید میآید و بر اندام حکومت جبار اموی لرزه میافکند. شیعه با پاسداشت اربعین، پیروزی امام حسین و یارانش را فریاد میزند.
۳. از فواید این حرکت حضور در محضر امام و بیعت با او و اظهار وفاداری به آرمانها و ارزشهای او است که شرط باریابی به ساحت ایمان و ولایت خداست. فردی که با پای پیاده و از روی فروتنی از نجف تا کربلا میرود و پایان سفرش حضور در مرقد مطهر امام و اعلان بیعت با اوست، در واقع نوعی مهاجرت نمادین را از خود به سمت امام به نمایش میگذارد. پیاده روی بهسوی حرم امام حسین، بازسازی نمادین هجرت از خودخواهی بهسوی خداخواهی و گذاردن دست بیعت و اطاعت در دست ولی خداست.
۴. این تجمع موجب تقویت هویت شیعی نیز هست. شیعه از همان ابتدای شکلگیری در زمان پیامبر تاکنون، تاریخ پرفراز و نشیب، خونبار و دشواری را پشت سر گذشته است. شیعیان همواره اقلیتی تحت ستم و جفا بوده و قدرتهای حاکم، خواهان هضم آنها در اکثریت، بلکه نابودی آنها بودهاند. امروزه که دشمنی با اسلام و تشیع ابعاد بهمراتب خطرناکتر و کشندهتری را به خود گرفته و دشمن با ابزارهای مختلف فرهنگی، سیاسی و نظامی درصدد نابودی مکتب تشیع است و خاموش کردن چراغ اهلبیت علیهم السلام است، استفاده از همه ابزارهای مشروعی که به تقویت هویت مذهبی و تحکیم انسجام درون مذهبی و نمایش اقتدار و صلابت شیعه در برابر قدرتهای ظالم جهان مدد میرساند، وظیفهای مهم و ضروری است. مراسم پیادهروی اربعین که با حضور عاشقانه و خالصانه دوستان اهلبیت، فارغ از هر ملیت و زبان، انجام میگیرد، یکی از بهترین فرصتهای آشنایی و تعمیق روابط معنوی، سیاسی و فرهنگی شیعیان جهان است. این مراسم در قالبی ساده، ملایم و نرم و عاری از هرگونه خشونت و تعرض به دیگر فرق اسلامی، شیعیان را بهعنوان امتی مقتدر و باصلابت معرفی کرده و ضمن به نمایش گذاردن مناسک شیعی، پیام وحدت، یکپارچگی و هوشیاری آنها را به دشمنان و بدخواهان فریاد میزند.
منابع بیشتر برای مطالعه:
۱. کامل الزیارات اثر ابن قولویه.
۲. کربلا: فضایل زیارت امام حسین اثر محمدحسن اصطهباناتی.
