پرسش:
معنای حدیث حضرت زهرا سلام الله علیها که می‌فرمایند: «بهترین چیز برای زن این است که نامحرمی او را نبیند و او هم نامحرمی را نبیند» چیست؟
پاسخ:
حدیث شریف و برگردان (ترجمه) آن به شرح زیر می‌باشد:
«خَیْرٌ لِلِنّساءِ انْ لایَرَیْنَ الرِّجالَ وَلایَراهُنَّ الرِّجالُ». (بحارالانوار:ج43، ص54 – و …)
– بهترین چیز (برای حفظ شخصیت و امنیت زن) آن است که مردی را نبیند و نیز مورد مشاهده مردان قرار نگیرد.»
اهل عصمت علیهم السلام، بیانات کوتاه و موجزی نیز دارند، اما نباید آنها را به خاطر کوتاهی جمله، ساده انگاشت! چرا که سخن توسط یک علیم و حکیم الهی بیان شده است و حتماً لایه‌ها و ابعاد ژرف و حکیمانه‌ای دارد.
برخی با بسنده نمودن به ظاهر این روایت، آن هم تا حدی که خود درک می‌کنند، چنین برداشت می‌کنند که بهترین چیز برای بانوان، محبوس ماندن در خانه می‌باشد؛ در حالی که اصلاً چنین مطلبی بیان نشده است.
خانه و خانواده
متأسفانه حتی در جمهوری اسلامی ایران، وقتی می‌خواهند از “زنان برتر” تقدیر کنند، از زنان شاغل، دارای مقامات یا مدیر و مخترع نام می‌برند؛ آن هم بگونه‌ای که گویی بانوان خانه‌دار، همسران مردان شاغل و مادران فرزندان؛ بانوانی بسیار عوام و عقب‌افتاده می‌باشند! و این در حالی است که حتی در فرهنگ غرب که ستیز جدی با کیان خانواده دارند، از خانواده به عنوان “اولین و مقدس‌ترین کانون اجتماعی” یاد می‌شود که ستون و محورش “زن” می‌باشد!
خداوند متعال، برای مرد و زن در زندگی فردی و اجتماعی، تعریف، جایگاه و نقشی قرار داده است و به تناسب آن، تکالیفی بر عهدۀ آنان گذاشته است.
بنابراین، وقتی می‌گوییم: “مرد”، مراد مدیران و کارگران، نیستند، و وقتی گفته می‌شود: “زن”، مُراد خانه‌دارها یا فعالان اجتماعی نمی‌باشند؛ بلکه انسان با جنسیت مرد و انسان با جنیست زن مدّ نظر می‌باشد.
- -اولین، مهم‌ترین، مقدس‌ترین و مؤثرترین نقش زن در جامعۀ انسانی، در همان اولین کانون مقدس اجتماعی، یعنی خانواده تعریف شده است؛ نه در اداره، کارخانه، خیابان و بازار.
پس، هر چند که فعال بودن زنان در بیرون از خانواده [به شرط رعایت احکام]، اشکالی ندارد، اما “خیر زن”، در ایفای اصلی‌ترین نقش خود و انجام ضروری‌ترین تکالیف خود می‌باشد و مشاغل دیگر [که همه شغل هستند] را وقتی باید بپذیرد و بگونه‌ای باید بانجام رساند که به اصلی‌ترین نقش او در کارگاه خلقت و هدایت، آسیبی وارد ننماید.
دیده شدن
میل به “دیده شدن – شناخته شدن – مشهور و معرف شدن”، همچون یک میل و کشش فطری در همگان وجود دارد و در اصلش چیز بدی هم نیست؛ منتهی همچون دیگر امیال، ممکن است به انحراف کشیده شود.
در گفتگوهای شبکه‌های رسمی سیما نیز بسیار دیده و شنیده‌اید که با خانم بازیگری گفتگو می‌کنند و می‌پرسند: «چرا به این حرفه روی آوردی؟» و او می‌گوید: «خواستم دیده شوم»! این همان انحرافی است که در عقده‌های شخصی و تکبر ریشه دارد؛ کسی نمی‌پرسد: «حالا مگر تو کی هستی که حتماً باید دیده شوی، و اصلاً چرا دیگران باید تو را ببینند و بشناسند؟!»
اما انسان عاقل، بیش از همه دوست دارد که “دیده، شناخته و مشهور” شود، اما نزد خداوند سبحان و اولیاء الله، نزد بزرگان و نیکان، نه نزد همگان! چنان که در دعاها مسئلت می‌داریم که «خداوندا! ما را از اولیایت، از سبقت‌گیرندگانت و از بندگان مخلصت که به آنها توجه ویژه داری قرار بده».
- -در این روایت، سخن از دیدن نامحرم و دیده شدن در نگاه نامحرم است؛ وبدیهی است که مقصود، دیدارهای غیر ضروری، بی‌فایده و حتی مضر می‌باشد. دیده شدن دختران و بانوان، به زنانگی، توسط نامحرمان، چه فایده و خیری برای آنان و جامعه دارد؟!
- -اما گاه، ضرورت‌هایی حضور زنان در اجتماع را ایجاب می‌کند؛ حال خواه انجام خرید برای خود یا خانواده باشد، یا آموزگاری، پزشکی، پرستاری، تجارت و …؛ اما زنان مؤمن در این عرصه‌ها نیز ارتباط بی‌مورد و غیر ضروری با نامحرمان ندارند و چون محجبه هستند، توسط آنان به زنانگی دیده نمی‌شوند؛ بلکه مقام، منزلت، شخصیت، فرهنگ والا، تدین و تقوا و نیز مهارت‌های آنان دیده می‌شود.
- -فعالیت‌های اجتماعی زنان بزرگ اسلام، حتی در چندین جلد کتاب نیز قابل بیان و شرح و تقسیر نمی‌باشد.
حضرت خدیجۀ کبرا علیها السلام، چه پیش از ازدواج و بعثت و چه پس از آن، فعالیت تجاری، سیاسی، تبلیغی و مجاهدانه داشتند. خودشان، سرمایه‌شان، ارتباطات وسیع‌شان و …، همه در اختیار رسول الله صلوات علیه و آله قرار گرفت و صرف انتشار اسلام و اصلاح جامعه گردید، و در آخر، خودشان از شدت گرسنگی، تشنگی و بالتبع بیماری، در شعب ابیطالب وفات نمودند و یا در واقع شهید شدند.
*- برای شخصیت والایی که بزرگ زنان دو عالم است، یعنی فاطمة الزهراء علیها السلام، چه فعالیت اجتماعی و جهادی بالاتر از برای رسول الله صلوات الله علیه و آله، “ام ابیها” شدن؛ دفاع از ولایت تا پای ضربت و شهادت؛ تعلیم و تربیت خاندان امامت و پرورش شخصیت‌های جهانی چون حضرات امام حسن، امام حسین و زیبت کبری علیهم السلام و …، می‌توان در نظر گرفت؟!
ایشان ضمن آن که بی‌جهت، سنگر خانه و خانواده را رها نمی‌نمودند، به وقتش و به هنگام ضرورت، در میدان دفاع از ولایت حاضر می‌شدند؛ به مسجد می‌رفتند و خطبه می‌خواندند و حتی در بستر، با مهاجرین و انصار دیدار داشتند و بیاناتی روشنگر، هدایت کنده و میزان می‌فرمودند.
ایشان در دیدار مهاجرین و انصار، با لحنی کاملاً انتقادی و گله‌مند فرمودند:
«إلَیْکُمْ عَنّى، فَلا عُذْرَ بَعْدَ غَدیرِکُمْ، وَالاَْمْرُ بعد تقْصیرکُمْ، هَلْ تَرَکَ ابى یَوْمَ غَدیرِ خُمّ لاِ حَدٍ عُذْوٌ» (خصال: ج. ۱، ص، ۱۷۳)
– از من دور شوید و مرا به حال خود رها کنید، با آن همه بى‌تفاوتى و سهل انگارى‌هایتان، عذرى براى شما باقى نمانده است. آیا پدرم در روز غدیر خم براى کسى جاى عذرى باقى گذاشت؟!
پس از غصب فدک و احتجاج عمومی ایشان در مسجد و برای همگان و به ویژه جوانان مسلمانان، عده از زنان مهاجر و انصار (طبق برنامه) به خانه ایشان آمدند تا دلجویی کنند، اما حضرت در پاسخ احوالپرسی ایشان فرمودند:
«أصْبَحْتُ وَ اللّهِ! عاتِقَةً لِدُنْیاکُمْ، قالِیَةً لِرِجالِکُمْ» (دلائل الا‌مامة: ص، ۱۲۸)
– به خداوند سوگند، دنیا را آزاد کردم و هیچ علاقه‌اى به آن ندارم، همچنین دشمن و مخالف مردان شما خواهم بود .
ایشان در توصیف مقام و جایگاه مادری، فرمودند:
«الْزَمْ رِجْلَها، فَإنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ اقْدامِها، و الْزَمْ رِجْلَها فَثَمَّ الْجَنَّةَ» (کنزل العمّال :ج16، ص462)
– همیشه در خدمت مادر و پای بند او باش، چون بهشت زیر پای مادران است؛ و نتیجه آن نعمت‌های بهشتی خواهد بود.
ایشان در توصیف شیعه فرمودند:
«إنْ کُنْتَ تَعْمَلُ بِما اءمَرْناکَ وَ تَنْتَهی عَمّا زَجَرْناکَ عَنْهُ، قَانْتَ مِنْ شیعَتِنا، وَ إلاّ فَلا» (تفسیر الامام العسکری علیه السلام، ص320)
– اگر آنچه را که ما اهل بیت دستور داده‌ایم عمل کنی و از آنچه نهی کرده‌ایم خودداری نمائی، تو از شیعیان ما هستی وگرنه، خیر.
جملۀ معروف “الْجارُ ثُمَّ الدّارُ – اول همسایه، سپس خانه / علل الشّرایع:ج1، ص183 “، از بیانات و توصیه‌های مؤکد ایشان می‌باشد.
- ●● –مقصود از بیان احادیث فوق، اشاره‌ای هر چند مختصر به فرمایشات آن حضرت نمی‌باشد که اگر قرار باشد نوشته شود، چندین کتاب می‌شود؛ بلکه اشاره به اموری است که مستلزم فعالیت گسترده، عمیق و مؤثر اجتماعی در شئون گوناگون می‌باشد.
