پرسش
چرا جلسات و هیئت‌های مذهبی بیشتر از پرچمهای سیاه و سبز و سرخ استفاده می‌کنند؟
پاسخ اجمالی
در صدر اسلام پرچمی که در تمام مناطق تحت سیطره حکومت اسلامی، به عنوان نماد یک کشور یک‌پارچه مورد استفاده قرار گیرد، وجود نداشت. در آن ایام پرچمهای گوناگونی وجود داشت که در نبردها به یکی از افراد قوی و شجاع لشکر سپرده شده و فردی که پرچم‌دار سپاه بود، نقشی محوری را در میانه جنگ ایفا می‌کرد.[1] و شاید به همین دلیل است که در منابع دینی درباره رنگ پرچم، سفارش ویژه‌ای نیافتیم.
لذا در انتخاب رنگ‌های سیاه و سبز و سرخ از سوی جلسات مذهبی نیاز به ارائه دلیل خاصی نیست و هر فردی می‌تواند برای تزیین مجلس و محفل خود از رنگ‌های گوناگون – حتی غیر از سه رنگ اعلام شده در پرسش – استفاده کند. با این وجود در عرف مذهبی، از برخی از رنگ‌های خاص برای پرچم‌ها استفاده می‌شود:
- پرچم سیاه؛[2]
در عرف بسیاری از مردم که در جوامع مذهبی نیز پذیرفته شده است، رنگ سیاه نشانه‌ای از عزا می‌باشد، همان‌گونه که امام حسن(ع) بعد از شهادت امام علی(ع) در حالی‌که جامه‌های سیاه پوشیده بود به سوی مردم بیرون آمد و برای آنان خطبه خواند و یا بعد از شهادت امام حسین(ع) ، زنان بنی‌هاشم لباس سیاه و خشن بر تن کردند.[3]
علاوه بر این، در جنگ صفین عمرو بن عاص تکه پارچه سیاه چهارگوشی را بر سر نیزه بسته بود. برخى می‌گفتند: این پرچمى است که پیامبر(ص) به او هدیه داده است. این ماجرا به گوش امام علی(ع) رسید و حضرتشان فرمود: ماجرای این پرچم آن است که پیامبر(ع) این پرچم را درآورد و فرمود: چه کسی این پرچم را با قبول شرایطش می‌گیرد؟! عمرو عاص گفت: شرطش چیست؟ پیامبر(ص) فرمود: شرطش آن است که آن‌را در جنگ با مسلمانان مورد استفاده قرار نداده و به کافران نزدیکش نکنی! عمرو نیز با پذیرش این شرط آن‌را گرفت، اما به خدا سوگند که به شرطش عمل نکرد و پرچم را نزدیک مشرکان کرده و با مسلمانان به نبرد پرداخت.[4]
به عبارتی، پیامبر(ص) از پرچم سیاه استفاده می‌کرد، گرچه عمرو عاص آن‌را در مبارزه با جانشین پیامبر(ص) به کار برد!
نماد و نشان بنی عباس نیز رنگ سیاه بود و شاید برخی توصیه‌ها در باره خودداری از پوشیدن لباس سیاه، ناظر به آن زمان است تا افراد ناخودآگاه از هواداران آنان به شمار نیایند.
- پرچم سبز؛
رنگ سبز، نماد آل محمد(ص) است، چنانچه بعد از اعلام ولایت‌عهدی امام رضا(ع) دستور به پوشیدن لباس سبز داده شد.[5] البته ممکن است انتخاب رنگ سبز برای پوشش افراد منتسب به اهل‌بیت(ع) و هواداران آنان، برگرفته از قرآن باشد که لباس اهل بهشت را به رنگ سبز توصیف کرده است.[6]
- رنگ سرخ؛
اگرچه رنگ «قرمز»، رنگى بود که پیامبر خدا(ص) آن‌را براى لباس، نمی‌پسندید؛[7] با این‌حال این دلیلی بر حرمت یا کراهت رنگ قرمز در همه موارد نیست؛ و از آن‌جا که رنگ سرخ هم‌رنگ با خون است، می‌توان آن را نماد و نشانی برای شهادت دانست و از این جهت مورد استفاده قرار داد.
بنابر این، همان‌گونه که گفته شد، دلیلی بر انحصار استفاده از پرچم‌هایی با این سه رنگ وجود ندارد؛ لذا به عنوان نمونه، امروزه برخی گروه‌های جهادی از پرچم زرد رنگ استفاده می‌کنند.
[1]. «پرچم اسلام»، 116198.
[2]. «دیدن پرچمهای سیاه قبل از ظهور امام زمان(عج)»، 68282؛ «منظور از دو پرچم برای حکومت بنی عباس»، 69778؛ «فلسفه نصب پرچم سرخ بر گنبد امامان(ع)»، 69310.
[3]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 3، ص 238، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق؛ ر. ک: «پیشینه پوشیدن لباس سیاه در عزاداری»، 72192؛ «پوشیدن لباس سیاه بیش از سه روز برای میت»، 59191؛ «لباس مشکی و حکم آن»، 2018؛ «پوشیدن لباس سیاه»، 29300؛ «پوشیدن لباس سیاه و عزاداری عاشورا»، 8968.
[4]. نصر بن مزاحم، وقعة صفین، محقق، مصحح، هارون، عبد السلام محمد، ص 215، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.
[5]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 147، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
[6]. «عالِیَهُمْ ثِیابُ سُندُسٍ خُضْرٌ». انسان، 21؛ ر. ک: «رنگ سبز و سیادت»، 68219؛ «استفاده از پوشش مخصوص سادات برای غیر سادات»، 117509.
[7]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف، ج 2، ص 160، قم، مؤسسة آل البیت ع، چاپ دوم، 1385ق. «أنه کره الحمرة یعنی من اللباس».
