چشم زخم چیست؟ فلسفه اش چیست؟

پرسش:

چشم زخم چیست؟ فلسفه اش چیست؟ چگونه شخصی چشم می‌خورد چرا باید مشکلی برایش پیش بیاید؟ آیا اجنه برایش مشکل ایجاد می‌کنند؟

پاسخ:

نباید هر چیزی یا موضوعی را که نسبت به آن علم نداریم و یا از دید مادی ما مخفی است را سریع به جنّ و اجنّه نسبت دهیم، تا خود بابی برای گرایش به خرافات و سوء استفاده‌ی برخی دیگر در فریب دادن مردم ساده قرار گیرد.

چشم زخم، به اثر سوء نگاه انسان به اشیاء یا حتی همنوعان خود گفته می‌شود و ربطی به اجنّه ندارد. البته گاهی انسان خودش شیطانی می‌شود، پس با شیاطین جنّ و انس سنخیت پیدا می‌کند.

الف – چشم زخم آن قدر عمومیت دارد، که از قدیم تا کنون، تقریباً همگان (در سرتاسر دنیا) آن را پذیرفته‌اند، چرا که بارها و بارها تجربه کرده‌اند.

ب – اگر به صورت “علمی” به مقوله‌ی “چشم زخم” یا همان “چشم زدن” نگاه شود، مسئله‌ی عجیب و غریبی نیست، چرا که علم بشر امروزه به قوای متعدد، متنوع و گوناگون در وجود بشر پی‌برده است. به حس ششم، یا هیپنوتیزم، یا حتی ارائه و اخذ ناخودآگاه و خودآگاه انرژی مثبت یا منفی و آثار آنان در اشیاء و رفتارها پی‌برده است.

بشر، دارای نیروهای فراوانی است که چون بسیاری از آنان را نشناخته، یا اگر شناخته مسلط بر آن نشده است، آنها را خارق العاده و عجیب قلمداد می‌کند! وقتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند: «این انسان! گمان نکن که تو یک جسم صغیری هستی، بلکه عالمی در تو پیچیده شده است»؛ یعنی هر چه در عالَم یافت می‌شود، در انسان نیز وجود دارد. از نیروهای ملکوتی گرفته، تا قوا و قدرت‌های روحی، یا هر آن چه در اجنّه، حیوانات و جامدات وجود دارد.

ج – پس فلسفه‌ی “چشم زخم”، از یک سو به نظام علّی و معلولی عالم خلقت بر می‌گردد و از سوی دیگر به قوای متعدد انسان، از جمله قوه‌ی باصره و نوع نگاه آن.

امروزه اگر کسی با چشم و نگاه خود یک چنگال را خم نماید، برای دیگران خارق العاده محسوب می‌گردد، یا هم چنین است اگر کسی با نگاه خود جسم سنگینِ در حال حرکتی را متوقف کند و یا به حرکت درآورد (که نمونه بسیار داشته است)؛ اما واقعیت این است که همگان دارای این نیروها هستند، منتهی این نیرو در آنها فعال نشده و با تمرین یا …، به کار گرفته نشده است.

پس آدمی دارای نیروهای شگرفی است که می‌تواند آثار مثبت و یا منفی به جای گذارد . امروزه دانشمندان بر اساس کشفیات بر این باورند که در برخی از افراد، روح و توان باطنی منحصر به فردی است که می‌تواند اشیا را نه تنها جا به جا کند بلکه مانند اشعه لیزر آن را منفجر و متلاشی نماید. این انرژی گاه از راه چشم، ساطع می شود، گاه دست و … که ابزار نیروهای انسان هستند.

ج – قوای باطنی:

از آنجا که انسان جسم و روح دارد، به غیر از ظاهر، باطن و ملکوت هم دارد و هر کدام از اینها قوایی دارند و البته قوای باطنی، شدت و اثر قوای ظاهری را مضاعف می‌نماید. و این نیز مقوله‌ای است که حتی نزد دانشمندان مادی که به هیچ نیروی غیر مادی اعتقادی ندارد، به اثبات رسیده است. به عنوان مثال: نقش و اثر قدرت “عزم و اراده” – یا – “دوست داشتن و بد آمدن” که در تعابیر اسلامی تحت عناوینی چون: “حبّ و بغض” نیز از آن یاد می‌شود، قابل کتمان نمی‌باشد. به عنوان مثال: در ظاهر فیزیکی صدقه، با پول دادن به دیگری، هیچ فرقی نیست، اما همین نیت صدقه و میزان و شدت خلوص [قربة الی الله] در آن، بلاها را دفع می‌نماید.

از این رو، چشم و نوع نگاه نیز آثار خود را دارد. آیا غیر از این است که نوع نگاه یک نفر، دیگری یا دیگران را جذب یا متنفر می‌سازد، گاهی مدهوش می‌نماید، گاهی تمام قوای طرف مقابل را به کنترل در می‌آورد؟ همین طور است اثر چشم زخم.

د – چشم زخم ارادی و غیر ارادی:

چشم زخم‌ها همیشه ارادی نمی‌باشند، یعنی اینطور نیست که اگر نگاه کسی اثر نامطلوب داشت، نگاه کننده آن را اراده کرده باشد. هر چند که چشم زخم ارادی نیز ممکن است.

پس چنین نیست که گمان بریم، هر کس به قول معروف “چشم شور” داشت، حتماً آدم بد، بدبین، بدخواه و … می‌باشد. لذا این که شعار می‌گویند و می‌نویسند: «بر چشم بد لعنت» یا «کور باد چشم بد»، به هیچ وجه درست نیست. ممکن است فردی بسیار مؤمن، خیرخواه و با فضیلت باشد، اما گاهی نگاه او، آثار نامطلوبی برای طرف مقابل در پی داشته باشد، حتی تا سر حد مرگ. در حدیث آمده است که «اگر از دوست خود چیزى دیدید که تعجب کردید، خدا را یاد کنید تا بلاى چشم زخم دفع شود و چه بسیارند کسانى که به وسیله چشم زخم هلاک شده و جان داده‏اند.» (نهج البلاغه؛ کلمات قصار جمله 400)

اما در عین حال، چشم زخم ارادی، از بدی طینت، اخلاق، حسودی، بخل و … نیز وجود دارد و این صفات رذیله، به شدت آن می‌افزاید.

ﻫ – نگاه اسلام و راه‌کارها:

بدیهی است که اسلام، چشم زخم را تصدیق می‌کند، چرا که خداوند خالق، پیش و بیش از همگان می‌داند که چه قوایی به مخلوقات خود عطا نموده است. از این رو در آیه «وَ إن یَکاد …» به همین مقوله تصریح شده است:

«وَإِن يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ» (القلم، 51)

ترجمه: و محققا نزديك است كسانى كه كافر شده‏اند بعد از شنيدن قرآن تو را با چشم زخم خود سرنگون كنند و مى‏گويند او مجنون است.

و در احادیث و روایات نیز مورد تصدیق قرار گرفته است.

امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند: «ألعَینُ حَقٌ وَ الرَقیَ حَقّ – چشم زخم حق است و توسل به دعا و خداوند برای دفع آن نیز حق است / نهج البلاغه؛ کلمات قصار جمله 400»

دعا:

برخی اهل خرافه هستند، برخی دیگر علاقه‌ی شدیدی به رمالی و دعانویسی و جادو و جنبل و این حرف‌ها دارند، برخی دیگر نیز تنبل هستند و می‌خواهند همه مشکلات اولاً به صورت غیر عادی – ثانیاً ناشناخته – و ثالثاً بدون زحمت؛ و با اکتفا کردن به برخی نوشتارها حل شود. بعضی عاشق موهومات و خرافات هستند و … – بدیهی است که این قبیل رفتارها، مصداق دعا و استجابت آن در هیچ موردی و از جمله در قبال “چشم زخم” نمی‌باشد. اما دعای مأثوره، یعنی دعاهای معتبر بیان شده از سوی اهل عصمت علیهم السلام در این مورد بسیار است، نیازی به دعا نویس و کارهای عجیب و غریب و پیچده نیز ندارد.

*- از امام رضا علیه پرسیدند آیا چشم زخم واقعیت دارد؟ ایشان فرمودند: آری‌، هرگاه تو را چشم زنند، کف دستت را مقابل صورتت قرار ده و سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتین را قرائت کن و هر دو کف را به صورتت بکش .خداوند تو را از گزند آن حفظ می‌کند. (مکارم الاخلاق ص 474)

*- امام صادق (ع) می‌فرماید: هرگاه بخواهید با هیئتی آراسته و چشم گیر از خانه بیرون روید، معوذتین (سوره های فلق و ناس) بخوانید تا چشمی در شما اثر نکند. (بحارالانوار ، ج92، ص1330)

*- و هم چنین ایشان فرمودند: هر گاه از چشم زخم ترسیدی بگو: «ما شاءالله لاقوه الا بالله العلی العظیم.» (بحارالانوار ، ج60، ص26)

*- و هم چنین است آثار سریع و نافذ دعای «سیفی صغیر» که در مفاتیح الجنان (پس از جوش صغیر) درج شده است.