پرسش:
کلمه «مولا» در حدیث غدیر چند معنا دارد؟ آیا نمیشد از کلمه صریحتری برای رساندن ولایت حضرت علی(ع) استفاده کرد؟
پاسخ:
پیامبر(ص) در مقام بیان ولایت امیرمؤمنان در روز غدیر از قرآن کریم تبعیت کرده است چون در قرآن کریم نیز جریان ولایت با واژه «ولی» بیان شده: «إنّما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلوه و یؤتون الزکوه و هم راکعون؛(۱) ولی شما تنها خدا و پیامبر او است و کسانی که ایمان آوردهاند. همان کسانی که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند».
بر اساس منابع شیعی و سنی این آیه در شأن امیر مؤمنان(ع) نازل شده مثلاً قوشجی که از علمای بزرگ اهل سنت است،در شرح تجرید الاعتقاد تصریح نموده که به اجماع مفسران این آیه درباره علی(ع) نازل شده است.(۲) این آیه که نزد شیعیان معروف به آیۀ ولایت است، در مقام بیان ولایت علی(ع) از کلمه «ولی» استفاده کرده است.
دلایل و شواهدی بسیاری در روز غدیر رخ داده که هر کدام برای کسی که در پی دانستن حقیقت باشد به وضوح نشان دهنده معنای مولا در کلام پیامبر است، مثلاً هیچ عاقلی نمیپذیرد که پیامبر آن همه مردم مسافر را آن مدت در آفتاب گرم نگاه دارد تا دوستی علی(ع) را به آنها اعلان کند. از نحوه رخداد غدیر به خوبی معلوم است که حضرت در خطبه غدیر مرادش اعلان سرپرستی امت و جانشین بعد از خود بوده است، و گرنه برای بیان محبت و دوستی آن همه مقدمات لازم نبود، به خصوص آن که این رخداد در حجةالوداع و روزهای آخر عمر حضرت پیش آمده است.
از این گذشته در همان خطبه غدیر پیامبر قبل از اعلان خلافت و ولایت امیر مؤمنان با تعبیر «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» این جمله را خطاب به مردم فرمود:
«ألَسْتُ أولی بِکُم مِنْ أنْفُسِکُم؛ آیا من در ولایت و سرپرستی بر شما از خودتان سزاوارتر نیستم؟» همه گفتند: بلی یا رسول الله؛ آری شما سزاوارتر هستید.
آن گاه حضرت فرمود: «هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست».
از این معلوم میشود که کلمه مولا در کلام حضرت به معنای سرپرستی است و نه دوستی.(۳)
همان طور که کلام پیشین حضرت به معنای سرپرستی است.
خلافت و جانشینی امیر مؤمنان(ع) غیر از جریان غدیر در موارد متعدد دیگری نیز از سوی پیامبر به مردم ابلاغ شده بود، مثلاً در جریان یوم الدار، حدیث منزلت، حدیث ثقلین و مانند آنها درباره جانشینی امیر مؤمنان سخن گفته شده، این روایات غیر از منابع شیعی در کتابهای اهل سنت نیز به صورت متواتر نقل شده است.
پس به دلایل گوناگون کلمه مولا در حدیث غدیر مفهوم روشنی دارد و نمیتوان آن را به معنای «دوستی» تلقی کرد. در اشعار و گفتار بسیاری از حاضران نیز همین معنا برداشت شده که علامه امینی در کتاب گرانسنگ الغدیر موارد متعددی از آنها را نقل کرده است.(۴)
پینوشتها:
۱. همان، آیه ۵۵.
۲. سیمای اهل بیت در عرفان امام خمینی، ص۲۰۸، نشر مؤسسه آثار امام خمینی ۱۳۸۷ش.
۳. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۴، ص۸۶۸، نشر صدرا ۱۳۷۴ش.
۴.الغدیر،ج۲، ص۳۴ نشر دارالکتب الاسلامیه،تهران ۱۳۶۶ ش؛
