«دروس فی الکفایة»، اثر عربی غلام علی محمدی بامیانی، در تشریح و توضیح «کفایة الاصول» است که در سال ۱۴۱۹ ق، نوشته شده است.
نویسنده، به علت مشاهده استقبالی که در حوزههای علمیه از اثر وی با عنوان «دروس فی الرسائل» شده بود، اقدام به تالیف اثری با همان روش و اسلوب در شرح کفایه کرده است.
مطالب در هفت جزء و هر جزء در یک جلد، ارائه شده است.
شارح پس از اشاره به کلام مصنف، مطالبی را که به نظر وی، نیاز به توضیح و بحث داشته، به صورت مفصل و در برخی از موارد با بررسی اقوال مختلف، تشریح کرده و در پایان هر مبحث، به خلاصهای از کلام مصنف اشاره نموده است.
قلم شیوای وی، باعث شده است تا ضمن بررسی جوانب مختلف هر بحث و پرداختن به زوایای گوناگون هر مسئله، مطالب از اطناب ممل و ایجاز مخل، تا حدی به دور باشد.
جزء اول
جزء اول، با تعریف موضوع علم اصول آغاز شده است. شارح، پس از بیان رای مصنف و اشاره به فرق آن با کلام سایر علما در عرض ذاتی، به تشریح مسائل علم اصول نزد وی و جواب به اشکال تداخل دو علم در بعضی از مسائل با یک دیگر پرداخته است. وی، معتقد است که تمایز علوم، به واسطه اهدافی است که هر علمی آن را دنبال میکند، نه موضوعات آن.
در ادامه، ضمن اشاره به نظر مصنف پیرامون علم اصول، وضع و اقسام آن، در موضوع له حروف تحقیق شده و پس از پرداختن به فرق بین اسم و حرف در وضع، رای مصنف در مورد وضع حروف، به بحث گذاشته شده است.
به باور وی، ملاک صحت استعمال لفظ در معنای مجازی، به واسطه طبع بوده و اطلاق لفظ در نوع، استعمال لفظ در معنای حقیقی نخواهد بود.
وضع مرکبات، علامات حقیقت و مجاز، تعارض احوال لفظ و صور مختلف آن، بحث از حقیقت شرعیه و اقوال در آن، بحث صحیح و اعم و بررسی استدلال هر یک از اقوال، مباحث مربوط به مشتق و اشکال به مشتق بودن اسم زمان، عدم دلالت فعل بر زمان، امتیاز حرف بر اسم و فعل، استدلال بر اینکه مشتق حقیقت در متلبس به مبدا میباشد، فرق بین مشتق و مبدا، ثمره علمیه و عملیه بحث مشتق و… از دیگر مباحث این جزء میباشد.
شارح، ضمن اشاره به خلاصه مباحث مصنف پیرامون رد این نکته که صیغه امر، برای ندب میباشد، تعبدی و توصلی بودن امر، آمدن آن بعد از منع، دلالت آن بر مره، تکرار، فور و تراخی و فرق بین اوامر ارشادی و مولوی را بررسی نموده، پس از روشن کردن اینکه آیا نزاع در امر اضطراری و ظاهری صغروی است یا کبروی؟، فرق بین اجزاء به معنی اصطلاحی و عرفی را بیان کرده و در پایان، اجزاء امر ظاهری از واقعی را بررسی نموده است.