سَفینَةُ البِحار و مَدینَةُ الحِکَمِ و الآثار مَعَ تَطبیقِ النُّصوصِ الواردَة فیها عَلی بِحارِالأنوار معروف به سفینة البحار، یکی از جوامع حدیثی شیعه نوشته شیخ عباس قمی. مؤلف، با هدف ارائه فهرستی موضوعی و مرتب شده بر اساس الفبا، احادیث کتاب بحار الانوار مجلسی را در بیش از ۱۷۰۰ موضوع، دسته‌بندی کرده است.
عباس بن محمدرضا القمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی، عالم شیعی در قرن چهاردهم قمری است. او در علم حدیث و تاریخ و نیز در فن وعظ و خطابه، نامدار بوده است. شیخ عباس قمی، صاحب تألیفات بسیاری است که مشهورترین آنها عبارتند از مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم علی بن ابیطالب(ع) دفن شد.
موضوعات کتاب به ترتیب حروف الفبا و بر اساس ماده و ریشه ثلاثی مجرد موضوع مرتب شده است. خواننده به آسانی می‌تواند به بیش از ۱۷۰۰ موضوع دست یابد که هر کدام شامل مدخل‌های گوناگون و متعددی هستند.
این اثر گزیده‌ای از بحارالانوار است که نویسنده آن کوشیده دستیابی به روایات را برای مراجعان آسان سازد. مؤلف با توجه به تبحر در حدیث و علم رجال، دست به انتخاب زده است. مثلا در ماده «علم» از باب اول کتاب العلم بحارالانوار، تنها آیات آغاز و انجام باب را آورده و از ۱۲۲ حدیث نیز فقط دو روایت را انتخاب کرده است. همچنین تا باب ششم هیچ آیه و حدیثی نقل نکرده و در باب ششم تنها یک آیه ذکر نموده است. سپس باب هفتم را رها کرده و از باب هشتم از بین ۱۳ آیه، یک آیه و از بین ۹۲ روایت تنها به یکی بسنده کرده است.
یکی از ویژگی‌های مهم سفینة البحار آن است که مؤلف در یک موضوع به همان باب اکتفا نکرده و نکات مرتبط با موضوع مرتبط را از سراسر بخش‌های دیگر یافته و ارجاع داده است.
در نگارش عناوین، تعبیر شناخته‌شده‌تر ذکر شده است؛ اگر اسم شخصی مشهور بوده، همان ذکر شده و اگر کنیه یا لقب مشهور بوده، اسم نیامده است. به عنوان نمونه چون کنیه حارث بن سعید معروف‌تر بوده، شرح حال او در ذیل ابوفراس الحمدانی آمده است. ترتیب کتاب براساس تصریح مولف مانند ترتیب کتاب نهایه ابن اثیر است که معیار برای ترتیب واژه‌ها حرف اول و دوم هر کلمه است. به همین جهت سفینة البحار مانند نهایه ابن اثیر کلمه «ابب» آغاز شده است. و با واژه «یوم» پایان یافته است. البته در نهایه پس از واژه «یوم» سه واژه دیگر به این ترتیب موجود است: (يَهَبَ) ، (يَهَمَ) و (يَيْعُثُ)
