این كتاب مشتمل بر نه گفتار است كه از مباحث طرح شده در «انجمن اسلامی پزشكان» در موضوع مذكور در سال 1351 هجری شمسی، كه حالت مباحثه داشته است، تشكیل یافته.
مباحث این كتاب- خصوصاً نیمه اول آن‌که در چگونگی انطباق قوانین اسلام با شرایط مختلف زمانی می‌باشد- تا حد زیادی دید فقهی استاد شهید را در این خصوص و به‌ویژه هماهنگی آن با نظرات امام خمینی (ره) در باب اختیارات وسیع حاكم شرعی یا ولی‌فقیه را آشكار می‌سازد به شرح ذیل می‌باشد. 1-طرح اشكال و پاسخ اجمالی 2-مقام عقل در استنباط احكام اسلامی 3-آیا اجتهاد نسبی است؟ 4-جبر تاریخ از دو دیدگاه 5-نیروی محرك تاریخ چیست؟ 6-نظریه جبر اقتصادی تاریخ و بررسی آن (1) 7-نظریه جبر اقتصادی تاریخ و بررسی آن (2) 8-جامعه و تاریخ از نظر قرآن.
