المسائل و الرسائل المروية عن الإمام أحمد بن حنبل في العقيدة، مشهور به «المسائل و الرسائل»، پاسخهاى احمد بن حنبل به پرسشهاى فقهى، اعتقادى و اخلاقى شاگردانش به زبان عربی است.
انگيزه تألیف
در مقدمه آمده است كه اين گردآورى پایان نامه دكتراى مؤلف مىباشد كه به سال 1409ق، انجام گرفته است.
ساختار و گزارش محتوا
كتاب به وسيله عبدالله بن سلمان بن سالم الاحمدى، استاد علوم اعتقادى دانشگاه اسلامى مدينه منوره تحقيق و تصحيح شده است.
گرچه اين اثر پاسخى است به مسائل فقهى، اعتقادى و اخلاقى، اما از لحاظ محتوا، كلامى و اعتقادى است؛ البته در ضمن پاسخهاى اعتقادى و كلامى به جنبه فقهى و اخلاقى مسائل نيز پرداخته است.
اين كتاب در دو جلد به چاپ رسيده كه در جلد اول آن به موضوعاتى چون:
قسم اول: مقدمه، اهمّ موضوع مقدمه، پرداختن به زندگینامه احمد بن حنبل است.
و همچنين بعضى از مصادر و منابع قابل اعتمادى كه در اين كتاب از آنها استفاده شده را به طور تفصيلى بيان كرده است.
قسم دوم موضوعات به شرح ذيل است:
الف: مسائلى درباره ايمان، در اين بخش، ايمان از نگاه خوارج، معتزله، حنفيه جهميه، و احمد بن حنبل تعريف شده است.
ب: به مسائلى درباره قضا و قدر و قدريه و جبريه، پاسخ داده شده است.
ج: مسائلى درباره قرآن كريم.
د: مسائلى درباره اسماء و صفات خداوند، اعم از: علم خداوند، كلام و سخن خداوند، دست خداوند و خنديدن… در اين بخش مطرح شده است.
ه: در پایان جلد اول كتاب، به بحث خلافت و صحابه و… پرداخته است و اقوال احمد بن حنبل را در اين راستا نقل نموده است.
در جالد دوم كتاب نيز به موضوعات مهمى چون:
ولايت امر مسلمين، مسائلى در ترك نماز و روزه، حلال شمردن محرمات، سحر و جادو، تبرک، تعزيه، قرآن خواندن و زيارت اهل قبور، مسائلى درباره آخر الزمان و علائم برپايى قيامت، معاد و ديدار مؤمنين در قيامت با خدا و مسأله اسراء و معراج پيامبر(ص) پرداخته است.
در ضمن اين كتاب، باببندى يا فصلبندى خاصى ندارد و چينش كتاب بر اصول خاصى استوار نيست.
چگونگى بحث و چينش مطالب به شرح ذيل است: محقق، ابتدا جواب احمد بن حنبل را همراه با حديثى كه نقل كرده است، آورده آنگاه روايات ديگرى كه موثق بوده و در همان مسأله مورد نظر، احمد بن حنبل در كتابهاى ديگرش نقل كرده را مىآورد. سپس ضمن بررسى احاديث و اسناد آن، يادداشتها و نظرات خود را بيان كرده است.
و در پایان فهرست كتاب ذكر شده كه عبارت است از:
- فهرست احاديث.
- فهرست افرادى كه در اين كتاب راوى حديث بودهاند.
- فهرست اعلام.
- فهرست اقوام و طائفهها.
- فهرست منابع و مآخذ.
- فهرست مطالب و موضوعات كتاب.
لازم به ذكر است از آنجايى كه اين كتاب، گردآورى شده است، خيلى به ان استناد نشده و يا مقاله و مطلب مستقلى درباره آن نوشته نشده است، حتى در نرم افزارهاى اسلامى نيز اين كتاب به عنوان يك كتاب مرجع و يا قابل اعتنا جايى ندارد.
