تفسير الكبير اثر ابوالقاسم سليمان بن احمد بن ايوب طبرانى (260- 360ق)، با تحقيق و تصحيح هشام بن عبدالكريم بدرانى موصلى، كتابى است پيرامون علم تفسير كه به زبان عربى و حدوداً در اوايل قرن سوم هجرى نوشته شده است.
ساختار
كتاب با مقدمه مفصلى از نویسنده آغاز شده و مطالب در شش جلد جاى گرفته است.
طبرانى در تفسير آيات، استفاده فراوانى از سنت نبوى و قول صحابه و تابعين پيرامون معناى مراد از آيه داشته و شايد بتوان تفسير او را، تفسير قرآن به سنت ناميد.
وى به معناى لغوى آيات نيز توجه زيادى داشته و از اشعار عرب در توضيح لغات، استفاده زيادى كرده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق كه به عنوان مقدمهاى بر علم تفسير نوشته شده، ابتدا به توضيح مفهوم قرآن پرداخته شده و سپس مسأله جمع قرآن و تاريخ آن مورد بررسى قرار گرفته است. در ادامه به موضوع اعجاز قرآن، تفسير و تأويل آن، تاريخ شروع تفسير و اسباب آن، روش مفسرين در تفسير، مصادر تفسير و نياز امت به مفسرين پرداخته شده و سپس زندگىنامه مختصرى از نویسنده، ارائه گرديده است.
در پایان مقدمه محقق، به بحث پيرامون نسخ موجود از كتاب و انتساب آن به نویسنده پرداخته شده و مذهب و عقيده طبرانى و نيز روش وى در تفسير، مورد مطالعه قرار گرفته و اقدامات تحقيقى صورت گرفته در كتاب، توضيح داده شده است. شرح حال مختصر و آثار محقق پایان بخش مقدمه تحقيقى اوست
تفسير سوره حمد و بقره، در جلد اول جاى گرفته است و تفسير سوره آل عمران، نساء و مائده در جلد دوم. جلد سوم، از سوره انعام تا يوسف را در خود جاى داده و از سوره رعد تا شعرا، در جلد چهارم آمده است. جلد پنجم دربردارنده تفسير سوره نمل تا جاثيه بوده و در آخرين جلد، تفسير سوره احقاف تا آخر قرآن آمده است.
از جمله ويژگىهاى اين كتاب، استفاده نویسنده از احاديث نبوى در تفسير آيات و بررسى دلالت الفاظ نص بر معهود زبان عرب و مفردات لغوى آن، البته نه بر طبق روش و اسلوب اهل حديث (وقوف بر ظاهر نص) و نه به اسلوب اهل كلام (تعامل جدلى با ديگر آراء)، بلكه به اسلوب مفسرى متفكر مىباشد
به دليل فوق، نویسنده از شواهد شعرى نيز به خوبى برای نشان دادن وجوه نحوى و بلاغى و دلالاتى كه دربردارنده معنى مراد هستند، استفاده كرده است و لذا خواننده در اين كتاب، با انبوهى از اشعار عرب در توضيح معانى الفاظ قرآنى، روبرو خواهد شد
ويژگى ديگر اين اثر، استفاده زياد نویسنده از اقوال علماى سلف همچون فراء، ابن نحاس، زجاج، اخفش و… مىباشد. همچنين در اين تفسير، عباراتى همچون: «قال المفسرون»، «قال بعض المفسرين»، «قال اهل التفسير» و… زياد به چشم مىخورد كه نشان دهنده استفاده طبرانى از اقوال ديگر مفسرين است
طبرانى همچنين به اختلاف قرائات و اختلاف تفسير آيات نيز توجه زيادى داشته است
