تعارض الأدلة و اختلاف الحديث، به قلم سید هاشم هاشمی، تقریر درس خارج اصول فقه سید علی سیستانی، از معدود آثاری است که آراء و نظریات سید علی سیستانی را در علم اصول منعکس کرده و مباحث مربوط به اسباب اختلاف حدیث و تاریخ حدیث و مراحل تدوین حدیث و همچنین اسباب وجود تعارض و اختلاف نسخ و کیفیت علاج تعارض بر اساس مرتکزات عقلی مورد تأیید شرع، که در اصطلاح اصولیون به باب تعادل و تراجیح معروف است، در این کتاب بحث شده است.
محتوای اثر، گرچه منحصر به بررسی برهه خاص و یا بررسی آرای علمای معینی نیست، اما دیدگاه کسانی چون سید ابوالقاسم خویی و میرزای نائینی و آخوند خراسانی، بیشتر مورد توجه بوده است.
مقرر در دو مرحله نسبت به نگارش و تنظیم مطالب اقدام کرده است. بار اول زمانی بوده که وی در دروس سید علی سیستانی حاضر میشده و بار دوم زمانی بوده که در تنظیم و تبویب و بازنویسی دوباره مطالب، از مباحث دوره جدید تدریس ایشان نیز جهت تکمیل بحث و بازنگارش دوباره آن، بهره برده است.
مباحث کتاب در چهار محور اصلی ارائه شده است:
- تعریف تعارض و فرق آن با تزاحم و اشاره به مباحثی چون تخصیص و حکومت و ورود و ترتب.
- تاریخچه پیدایش مشکل اختلاف حدیث و اسباب اختلاف احادیث – که میتواند از جانب ائمه(ع) به سبب تقیه و امثال آن و یا راویان و ناقلین و نساخ باشد – و مراد از اختلاف اعم از اختلاف حقیقی یا موهوم و همچنین روشهایی که از جانب علما – با تفکیک اصولیین و متکلمین و اخباریین – برای علاج اختلاف بهکار گرفته شده است. مطالبی نیز پیرامون فهم نصوص شرعی بیان شده است.
- اخبار علاجیه و بررسی سندی و دلالی آنها.
- جمع دلالی و صحت آن و همچنین عرفی یا استنباطی بودن آن و نیز وظیفه فقیه درصورتیکه معارضین بیشتر از دو دلیل باشند.