مجموعۀ جاذبه و دافعه علی علیه‌السلام، شامل چهار سخنرانی از استاد شهید مطهری در سال 1346 شمسی است که در حسینیه ارشاد صورت گرفته و مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است.
شخصیت عظیم و گسترده امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام وسیع‌تر و متنوع‌تر از این است که یک فرد بتواند در همه جوانب و نواحی آن وارد شود و توسن اندیشه را به جولان آورد. برای یک فرد، حداکثری که میسر است این است که یک یا چند ناحیه معین و محدود را برای مطالعه و بررسی انتخاب کند و به همان قناعت ورزد. یکی از جوانب و نواحی وجود این شخصیت عظیم، ناحیه تأثیر او بر روی انسانها به شکل مثبت یا منفی است و به عبارت دیگر «جاذبه و دافعه» نیرومند اوست که هنوز هم نقش فعال خود را ایفا می‌نماید و در این کتاب درباره‌اش گفت و گو شده است. شخصیت افراد از نظر عکس‌العمل سازی در روح‌ها و جان‌ها یکسان نیست.
امتیاز اساسی علی علیه‌السلام و سایر مردانی که از پرتو حق روشن بوده‌اند این است که علاوه بر مشغول داشتن خاطرها و سرگرم کردن اندیشه‌ها، به دل‌ها و روح‌ها نور و حرارت و عشق و نشاط و ایمان و استحکام می‌بخشند. نظر به این که دو نیرویی بودن به تنهایی کافی نیست که معرّف مکتب علی باشد، در این کتاب کوشش شده تا حدالامکان نشان داده شود جاذبه علی چه افرادی از چه طرازی را جذب می‌کرد و دافعه او چه سنخ افرادی را طرد می‌نمود.
قانون «جذب و دفع» یک قانون عمومی است که بر سرتاسر نظام آفرینش حکومت می‌کند. از نظر جوامع علمی امروز بشر مسلّم است که هیچ ذره‌ای از ذرات جهان هستی از دایره حکومت جاذبه عمومی خارج نبوده و همه محکوم آنند. از بزرگترین اجسام و اجرام عالم تا کوچکترین ذرات آن دارای این نیروی مرموز به نام نیروی جاذبه هستند و هم به نحوی تحت تأثیر آن می‌باشند.
این کتاب، همچون اغلب آثاری که پس از شهادت استاد مطهری منتشر شده توسط آقای دکتر علی مطهری عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه تهران تنظیم شده و همچنین از مجموعه کتاب‌های منشر شده توسط انتشارات صدرا است.
