خلاصة الأصول، نوشته پژوهشگر معاصر؛ سید هاشم هاشمی، دوره کامل علم اصول فقه را با تأکید بر آرای اصولی فقیه و مرجع تقلید شیعه؛ آیتالله سید ابوالقاسم خویى (1317-1413ق)، آموزش میدهد و نویسنده علاوه بر گزیدهنویسی، چند مسئله جدید «مانند «عوامل اعتماد بر ظنّ»، «منع از تدوین حدیث و نتایج آن»، «آثار اعتماد بر ادله ظنی غیرمعتبر» و «نقد کثرتگرایی دینی») را نیز بر مباحث رایج اصولی افزوده است.
هدف و روش
سید هاشم هاشمی، با اشاره به اینکه علم اصول فقه، گسترده و طولانی شده، افزوده است: ما در این اثر کوشیدیم همه مطالب و بهخصوص مباحث اشتغال را مختصر کنیم و مشاهده کردیم بهترین کسی که این مسائل را توضیح داده، آیتالله سید ابوالقاسم خویى است پس بر او اعتماد کردیم و البته در برخی موارد اشکالاتی بر او وارد است که آن را نیز بیان کردیم و این کتاب اصولی که خلاصه آرای متقدمان و متأخّران است، همه مباحث اصول فقه و آخرین اندیشهها و تطورات آن را شامل میشود.
ساختار و محتوا
مباحث این کتاب 4 جلدی، بدون تقسیم به بخش و فصل و مانند آن، با بحث <<تعریف علم اصول فقه>> آغاز شده است. نویسنده در ادامه، به «تبویب مسائل این علم» پرداخته و آن را به 2 گروه (مباحث الفاظ و اصول عملیه) تقسیم کرده و بقیه مطالب کتاب را بر اساس همین تقسیم ارائه داده است. کتاب، با «آثار اجتهاد و تقلید»، «مجتهد مطلق و متجزی»، «علوم موردنیاز اجتهاد» و «تخطئه و تصویب» به پایان میرسد.
ویژگیهای اثر حاضر
ناشر با ستودن احاطه علمی نویسنده، این کتاب را دارای 4 امتیاز (بیان روشن و بدون پیچیدگی، دقت، شمول مباحث نسبت به آرای چند نفر از معاصران و طرح برخی از مطالب نو مانند بحث منابع فتوا در نزد مذاهب اسلامی) دانسته است.
نمونه مباحث
- سید هاشم هاشمی، بعد از توضیح منابع فتوا در نزد سنیان و نقد آن، افزوده است: منابع استنباط فقهی از دیدگاه شیعیان فقط 2 منبع (کتاب و سنت پیامبر(ص) و اهلبیت طاهرین(ع)) است و اجماع و عقل در موارد اندکی مطرح است و در هیچ موردی دلیل مستقلی نیست. قیاس و استحسان و مانند آن هم هیچ مجوّز شرعی ندارد و قابلاعتماد نیست.
- نویسنده در بررسی آثار اعتماد بر ادله ظنی غیرمعتبر، از جمله بهنقد برخی نظریهها در باب فهم نصّ و هرمنوتیک فلسفی، نسبیت حقیقت و معرفت، و کثرتگرایی دینی پرداخته است. سید هاشم هاشمی، بعد از بیان توضیحی درباره منظور از کثرتگرایی دینی، افزوده است این نظریه علاوه بر آنکه خودش از دید عقلی و فلسفی نادرست است؛ باتوجهبه دیدگاه اسلامی نیز پذیرفتنی نیست. او 6 اشکال را بر کثرتگرایی دینی وارد دانسته و از جمله چنین نوشته است: معنایی که در این نظریه برای وحی بیان شده، مخالف با معنایی است که همه پیامبران آسمانی در شریعتهای اصلی -نه ادیان تحریفشده- مطرح کردهاند. ادیان الهی، استنباط شخصی و تعبیر بشری از تجربه معنوی پیامبران و تحتتأثیر شرایط و ویژگیهای آنان نیست و اگر این پنداری که در مورد وحی گفتهاند، صحیح باشد؛ هر کسی میتواند پیامبر باشد! و تجربه روحی خودش را بازگوید! و بلکه هر چه شرایط فرهنگی بیشتر دگرگون و متحوّل شود؛ چنین شریعتی معتبرتر میشود! و در پرتو چنین معنایی از وحی و نبوت، جداسازی پیامبران راستین از مدعیان دروغین، شدنی نیست.
