عرفان اسلامی: شرحی جامع بر صحیفه سجادیه، تقریرات گفتارهای آیتالله ناصر مکارم شیرازی (متولد 1305ش)، فقیه و مرجع دینی معاصر است که به دست گروهی از اندیشمندان حوزوی به نامهای محمدرضا آشتیانی، محمدجواد ارسطا، سید عبدالمهدی توکل، سعید داودی، محمدجواد رودگر و احمد قدسی در سه جلد تحریر شده است.
نویسنده در مقدمه، موضوع کتاب را اینگونه تعریف میکند: کتابی… در زمینه عرفان اسلامی و شاخ و برگهای آن و شناساندن راههای سیر و سلوک الی الله است.
مباحث جلد اول کتاب در ضمن یک مقدمه و هجده فصل صورتبندی شده است: نویسنده در ابتدا به عرفان ناب در صحیفه امام سجاد(ع) نگریسته، نسخههای جامعی از سیر و سلوک را در قرآن و سیره معصومان(ع) بهویژه سیره امیر المؤمنین(ع)» نشان میدهد. سپس، روشهای برخی اساتید را در سیر و سلوک به همراه معیارهای عرفان برشمرده، آنگاه در اهمیت یاد پروردگار در قرآن و احادیث اسلامی سخن میگوید. مکارم، داشتن استاد راهنما را در انجام ریاضتها مهم دانسته، با مباحثی در باب طریقت، حقیقت، کشف و شهود و رؤیا، به تبیین مسئله وحدت وجود میپردازد.
جلد اول این شرح با معرفی بخش مهمی از عرفانهای کاذب و التقاطی و همچنین اسناد صحیفه سجادیه و آشنایی بیشتر با پدیدآورنده آن به پایان آمده است.
نویسنده در دومین جلد از کتاب، تفسیر دعاها را شروع کرده و تعداد شش دعا تحت عناوین حمد و ثنای الهی در برابر نعمتهای وافرش، نعمت فوقالعاده وجود پیامبر(ص)، دعا برای اصناف فرشتگان، دعا برای پیروان انبیا و جانفشانی آنان، دعا برای همه دوستان و علاقمندان، و دعا هنگام صبح و شام را شرح داده است. شرحی شبیه تفسیر نمونه، عمیق و روان و شرحی جملهبه جمله با توجه به نکات ادبی، تاریخی، اخلاقی و اعتقادی که برای عموم مخاطبان بتواند مفید باشد. و البته نکاتی که نیاز به شرح بیشتر داشته در پایان هر فصل بهطور مستقل مطرح و توضیح داده شده است.
در جلد سوم کتاب نیز که مشتمل بر سیزده دعاست، دعای هفتم تا نوزدهم صحیفه سجادیه شرح و توضیح شده است.
مکارم در شرح هر دعا ابتدا آن دعا را در یک نگاه معرفی میکند. سپس آن را بخشبخش و ترجمه نموده، محتوای آن را عنوانبندی میکند و شرح میدهد.
فهرست آیهها، روایتها، نام پیامبران و معصومان و اعلام، ادیان و مذاهب و قبایل و فرقهها، کتابها، شعرها و منابع و مآخذ در پایان هر جلد ذکر شده است.
