فرهنگ اصطلاحات روز، اثر محمد غفرانی و مرتضی آیت‌الله‌زاده، فرهنگ واژگان و اصطلاحات فارسی – عربی است که راهنمای آموزشی زائران فارسی‌زبان بوده که جهت انجام زیارت به شهرهای مقدس عراق و دیگر زیارتگاه‌ها سفر می‌کنند.
کتاب با تحقیق محمد عبدالمنعم خفاجی و عبدالعزیز شرف به چاپ رسیده است.
زمان نگارش
مقدمه کتاب، در تاریخ 1352ش، نوشته شده است.
اهمیت کتاب
در این راهنما مجموعه‌ای از لغات، اصطلاحات و واژه‌های حوزه ارتباطات عمومی و عبارات کوتاه، به‌همراه معادل‌های عربی آن آمده است که می‌تواند وسیله مناسبی برای ایجاد ارتباط میان افرادی که به این دو زبان تکلم می‌کنند، باشد.
ساختار
کتاب با مقدمه مؤلفان آغاز و واژگان در سه بخش فهرست موضوعی اصطلاحات، فهرست الفبایی واژه‌های فارسی و معادل‌های عربی آن و استدراکات، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به‌صورت کوتاه و مختصر، به برخی از ویژگی‌های کتاب اشاره شده است.
فرهنگ حاضر، مجموعه‌ای از لغات و اصطلاحات معاصر در زمینه‌های مطبوعاتی، رسانه‌های گروهی، علمی، ادبی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و… است. ارائه یک یا چند معنی برای یک کلمه فارسی معاصر و کاربرد آن در قالب یک ترکیب و جمله، اشاره به لهجه‌های عربی و… از جمله امتیازات مهم این فرهنگ می‌باشد.
با مطالعه کتاب می‌توان این نکته را دریافت که نویسندگان در تدوین مطالب آن، از روش ابتکاری تنظیم کلمات، که آمیخته‌ای از اغلب فرهنگ‌های فارسی و عربی می‌باشد، استفاده نموده و کلمه مادر را در قالب ترکیب‌های عطفی، وصفی، اضافی، جملات و… بیان کرده‌اند.
در بخش اول، فهرست موضوعی اصطلاحات، در دوازده قسمت زیر آورده شده است:
- عناوین و مناصب کشوری و لشکری و سازمان‌های دولتی و اصطلاحات سیاسی، که از جمله آنها عبارتند از: «رژیم سلطنتی: النظام الملكي»، «خاندان جلیل سلطنت: الأسرة المالكة السامية، العائلة المالكة السامية»، «اعلیحضرت همایون شاهنشاه: صاحب الجلالة الشاهنشاه المعظم»، «اعلیحضرت پادشاه…: صاحب الجلالة الملك المعظم»، «شاهنشاه: الشاهنشاه المعظم، العاهل المعظم»، «پادشاه: الملك، العاهل»، «علیاحضرت شهبانو: صاحبة الجلالة الملكة المعظمة» و..
- مؤسسات آموزشی، مانند: «دانشگاه جنگ و ستاد فرماندهی: الجامعة الحربية للقيادة= الآكاديمية العسكرية العليا»، «دانشکده افسری: كلیة الضباط= الكلية العسكرية»، «دانشکده پلیس: كلية الشرطة»، «مرکز زبان: معهد الألسن العسكری»، «آموزشگاه خلبانی: معهد الطيران»، «دبیرستان نظام: الثانوية العسكرية»، «وزارت آموزش‌وپرورش: وزارة التربية و التعليم»، «کودکستان: روضة الأطفال»، «دبستان: المدرسة الابتدائية»، «دوره راهنمایی: المرحلة الإعدادية» و..
- عناوین و سمت‌های آموزشی، از قبیل: «وزیر آموزش‌وپرورش: وزير التربية و التعليم»، «معاون وزارت آموزش‌وپرورش: وكيل وزارة التربية و التعليم»، «مدیر کل طرح و برنامه‌ها: المدير العام لشؤون التخطيط و المناهج التعليمية»، «مدیر کل سپاه دانش: المدير العام لكتائب التعليم»، «مدیر کل سازمان پیشا‌هنگی: المدير العام لمنظمة الكشافة»، «مدیر کل بازرسی: المدير العام للتفتيش»، «مدیر کل رفاه معلم: المدير العام لرفاهة المعلمين» و…
- پاره‌ای از اصطلاحات ورزشی، همچون: «باشگاه ورزشی: النادي الرياضي»، «میدان ورزش: ملعب الرياضة»، «سرپرست ورزش: مشرف الرياضة»، «ورزش سبک: الرياضة الخفيفة»، «داور: الحكم»، «دروازه‌بان: حارس المرمی»، «مسابقات فوتبال: مباراة كرة القدم»، «مسابقه والیبال: مباراة الكرة الطائرة» و..
- عناوین مذهبی، مانند: «روحانیون: علماء الدين»، «پیشوای مذهبی: الزعيم الديني»، «حضرت آیت‌الله‌العظمی: سماحة الإمام الأكبر»، «حضرت حجت‌الاسلام: سماحة الإمام»، «حضرت مفتی اعظم: فضيلة المفتي الأعظم»، «کشیش: القس، القسيس» و…
- اعضای بدن انسان، از جمله: «سر: رأس»، «کاسه سر: جمجمة»، «پیشانی: جبين، ناصية، جبهة»، «موی سر: شعر الرأس»، «زلف: ذؤابة، خصلة الشعر»، «گیسو: ضفيرة أو ذؤابة»، «شقیقه (گیجگاه): صدغ»، «ابرو: حاجب»، «چشم: عين»، «حدقه چشم: حدقة العين»، «پلک چشم: جفن»، «مردمک چشم: إنسان العين»، «مژه: هدب»، «گوش: أذن»، «لاله گوش: شحمة الأذن»، «دماغ: أنف (منخر)»، «گونه: الخد، الوجنة» و…
- اسامی کشورهای اسلامی، مانند: «پاکستان: باکستان»، «ترکیه: ترکیا»، «چاد: تشاد»، «سنگال: سنغال»، «گینه: غينيا»، «نیجر: نيجريا» و…
- اسامی برخی از کشورهای عضو اتحادیه عرب، همچون: «کشور اردن هاشمی: المملكة الأردنية… الهاشمية (عمان)»، «کشور الجزایر: الجمهورية الجزائرية (الجزائر)»، «کشور تونس: الجمهورية التونسية (تونس)»، «کشور سوریه: الجمهورية العربية السورية» و..
- اسامی امارات خلیج فارسی، از جمله: «شیخ‌نشین ابوظبی: إمارة أبوظبي»، «شیخ‌نشین شارجه: إمارة الشارقة»، «سلطان‌نشین مسقط: سلطنة عمان» و..
- اسامی برخی از کشورهای جهان، مانند: «اتریش: النمسا»، «انگلستان: إنجلترا»، «بلژیک: بلجيكا»، «چکوسلواکی: تشيكوسلوفاكيا»، «چین کمونیست: الصين الشعبية»، «حبشه: إتيوبيا»، «ژاپن: اليابان»، «کامبوج: كموديا»، «لهستان: بولندا» و…
- ماه‌های هجری شمسی ایرانی که عبارتند از: «فروردین، اردیبهشت و خرداد: شهور الربيع»، «تیر، مرداد و شهریور: شهور الصيف»، «مهر، آبان و آذر: شهور الخريف» و «دی، بهمن و اسفند: شهور الشتاء»
- ماه‌های متداول در کشورهای عربی، که در سه قسمت آمده است:
الف)- «محرم، صفر، ربيع‌الأول، ربيع‌الثاني، جمادي‌الأولی، جمادي‌الآخرة و…». ب)- «يناير، فبراير، فارس، إبريل، مايو، يونيو و…». ج)- «كانون الثاني، شباط، آذار، نيسان، أيار، حزيران و…»
بخش دوم، به فهرست الفبایی اصطلاحات و واژه‌های فارسی و معادل‌های عربی آن، آن‌گونه که در زبان روز متداول می‌باشد، اختصاص یافته است. این اصطلاحات و واژگان، به‌ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است که به‌عنوان نمونه، برخی از واژگان آن، عبارتند از: «آیینه‌کاری: زخرفة المرايا»، «آباد کردن روستاها: إصلاح الريف»، «آباژور، حباب چراغ: برنيطة اللمبة»، «آبیاری زمین: ري الأرض»، «آب‌پاش: رشاش الماء، المنضحة»، «آب دهان: بصق»، «آبرو: عرض (ماء الوجه در تداول عامه)»، «آبروی خود را نمی‌ریزد: لا يفقد ماء وجهه»، «آبشار: شلال»، «آبشخور: منهل» و…
در بخش سوم، با عنوان استدراکات، برخی واژگان و اصطلاحات دیگر، به کتاب افزوده شده است که از جمله آنها عبارتند از: «آب پرتقال، آب انار: عصير البرتقال، عصير الرمان»، «آبستن، حامله: حامل»، «آپارتمان چهاراطاقه با دستگاه تهویه مطبوع: شقة ذات أربع غرف مزودة بجهاز تكييف الهواء»، «آثار تاریخی، آثار باستانی: الآثار القديمة، الأشياء الأثرية»، «آثار شهر: معالم المدينة» و…
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است
