«ابومحمد حسن بن علی» یازدهمین اختر تابناک امامت و ولایت و سیزدهمین امام در زمره چهارده معصوم(ع) تبلور تفکر شیعی است.
حضرت امام هادی(ع)، پدر بزرگوار حضرت امام حسن عسکری(ع) به شمار می‌روند و از این رو این دو امام را «امامین عسکریین» می‌خوانند که اغلب عمر گرانبهای خود را در دوران خلافت عباسی و در اردوگاه نظامی در اسارت گذرانده‌اند.
دوره کوتاه حیات حضرت امام حسن عسکری(ع) در نگاه کلی به سه بخش تقسیم می‌شود. بخش نخست که از گاه تولد تا چهار سال و چند ماهگی از عمر شریف حضرت است که در مدینه به سر می‌شود و سپس تا ۲۳سالگی در جوار پدر بزرگشان در سامرا زیست می‌کنند. هر دوی این بزرگواران در محله‌ای به‌نام عسکر که قرارگاه نظامی در شهر سامرا بود زندگی می‌کردند و به همین سبب ایشان به امام حسن عسکری لقب یافته‌اند. یازدهمین پیشوای شیعیان تا ۲۹ سالگی یعنی شش سال و چند ماه بعد از شهادت امام دهم در سامرا ولایت و پیشوایی بر مسلمانان را برعهده گرفت.
حضرت امام حسن عسکری(ع) با توجه به اوضاع بسیار نامساعد و متشنج عهد و زمانه خود، همچنین محدودیت‌های بسیار سخت‌گیرانه و شدیدی که حکومت عباسی برای شیعیان و به ویژه حضرت امام حسن عسکری(ع) و پدر بزرگوارشان برقرار کرده بودند، با این حال بنا به ذات رسالت آگاه‌سازی و بیداری بخشی در جامعه اسلامی، ایشان در حوزه تربیت شاگردان چون پدر بزرگوارشان دستی بالا داشته‌اند.
از میان شاگردان ایشان افرادی به‌نام چون «احمد اشعری قمی»، «عثمان بن سعید عَمْری»، «علی‌بن جعفر» و «محمدبن حسن صفار» به چشم می‌خورند که هر یک در نضج و تبلور اندیشه حضرت امام حسن عسکری(ع) میان جامعه شیعه نقشی بالا داشتند.
همچنین خود حضرت امام حسن عسکری(ع) نیز در حوزه تربیت شاگردان چه در بحث گسترش اندیشه و معارف اسلامی و همچنین تلاش برای رفع شبهات که دشمنان جهت به تحریف کشیدن دین هدایتگر و مبین اسلام همواره به در نظر داشته‌اند نیز دستی گرم و نقشی بسیار بالا داشتند. شیخ طوسی(ره) تعداد شاگردان حضرت را بیش‌از ۱۰۰نفر ثبت و عنوان کرده‌اند.
حضرت امام حسن عسکری(ع) روز هشتم ربیع الأول سال ۲۶۰ هجری در سامرا و در عنفوان جوانی به دست «معتمد عباسی» با خوراندن زهر مسموم و هنگام نماز صبح به فیض شهادت نائل شد.
