کتاب «منع تدوین حدیث، انگیزهها و پیامدها» که بررسی ریشهها و روشهای دو مکتب حدیثی مسلمین است، به روشنی اثبات میکند، که مکتب اجتهاد و رأی ثمره ی ناگوار منع تدوین و نقل حدیث از پیامبر (ص) میباشد، و تبلور تعالیم ناب قرآنی و حدیثی را در پایبندی به تدوین در مکتب تعبّد محض میتوان یافت که پیامبر (ص) نخستین مجری آن بود.
شهرستانی نویسنده کتاب، در مقدمه خود آورده است: شاید مهمترین و بارزترین رخدادی که در سنّت پیامبر اثر گذاشت، منع ابوبکر وعمر از نقل و تدوین حدیث باشد و نقش شیخین در تطبیق این نگرش و استمرار آن در عهد عثمان و معاویه که پس از آن، خلفا آن را دستورالعمل خویش قرار دادند تا اینکه عمر بن عبدالعزیز این کار را متوقف ساخت و به تدوین حدیث امر کرد.
گروهی به تدوین و نقل حدیث میپرداختند و برای منع توجیهی نمیدیدند و نظر ابوبکر و عمر را مقدس و مناقشه ناپذیر نمیدانسنتد و گروهی دیگر به گونهای دیگر. این جا بود که اختلاف نگرش میان این دو شیوه پدید آمد و اصول فکری دو طرف تدوین شد، یکی حدیث میگفت و مینوشت و دیگری از تحدیث و تدوین منع میکرد یا قائل بود که در حد امکان این امر کاستی پذیرد.
همچنین ریشههای تاریخی منع تدوین حدیث از منظر نویسنده دور نمانده است.
فهرست مطالب کتاب عبارت است از:
عوامل جلوگیری از تدوین سنت پیامبر:
عامل اول: دیدگاه ابوبکر
عامل دوم: رویکرد عمر بن خطاب
عامل سوم: دیدگاه ابن قتیبه و ابن حجر
عامل چهارم: سخن ابوزهو و شیخ عبدالغنی
عامل پنجم: دیدگاه خطیب بغدادی و ابن عبدالبر
عامل ششم: دیدگاه بعضی از مستشرقان
عامل هفتم: دیدگاه بیشتر نویسندگان شیعه