کتاب «ثواب الاعمال و عقاب الاعمال» از تألیفات مشهور شیخ صدوق (م، ۳۸۱ ق) است. مؤلف، روایات فراوانی را در بیان اعمال پسندیده و ناپسند، پاداش اعمال نیک و مجازات اعمال بد بیان کرده است.
شیخ صدوق دربارۀ انگیزه نگارش این کتاب مىفرماید: «امرى که موجب گشت این کتاب را به رشته تحریر درآورم روایتى بود از رسول خدا صلى الله علیه و آله که مىفرماید: «راهنما بر انجام عمل نیک مانند انجام دهندۀ آن است»، و آن را «ثواب الأعمال» نام نهادم به امید آنکه خداوند مرا از پاداش آن محروم نفرماید و به جز امید به پاداش الهى و خوشنودى خداوند سبحان چیز دیگرى مقصود من نبوده است».
محتوای کتاب
شیخ صدوق در کتاب «ثواب الاعمال» روایات فراوانی را در بیان اعمال پسندیده و ناپسند، پاداش اعمال نیک و مجازات اعمال بد بیان کرده است. او همچنین روایاتی از ائمه معصومین علیهمالسلام درباره اعمال خیری که خداوند وعده پاداش و اعمال شرّی که به آنها وعده عذاب و عقاب داده را آورده است.
کتاب ثواب الاعمال شامل ۷۷۸ حدیث که در ضمن ۳۹۱ عنوان، و کتاب عقاب الاعمال نیز شامل ۳۳۱ حدیث در ضمن ۱۳۱ عنوان تنظیم شده است.
کتاب ثواب الاعمال شامل موضوعاتی مانند ثواب گفتن «لا اله الا الله»، رفتن به مسجد، تفکر، جهاد در راه خدا، زیارت پیامبر و ائمه، حفظ قرآن، توبه، عمل، علم، شادکردن دل مؤمن و موضوعات دیگر میباشد، و کتاب عقاب الاعمال شامل موضوعاتی مثل: مجازات کسی که در انجام فرامین الهی سستی میکند، قسم دروغ، زکات ندادن، اذیت مؤمن، قطع رحم، حاکم ستمگر، مجازات ترک امر به معروف و نهی از منکر میباشد.
اعتبار و اهمیت کتاب
کتاب «ثواب الاعمال و عقاب الاعمال» مانند سایر کتابهای شیخ صدوق پیوسته مورد توجه علما، فقها و فضلای شیعه و مردم قرار گرفته و از معتبرترین اصول روایی شیعه به شمار میآید.
این کتاب، دائرة المعارف بزرگی است که در معارف اسلامی، اخلاقی و احکام حلال و حرام بحث کرده و هیچ فقیه و استاد اخلاقی از آن بینیاز نیست.
کتاب حاضر حاوی مطالب مفید و مباحث ارزشمند از جمله روایات نفیس اهل بیت علیهمالسلام میباشد و در شهرت در حد کتب اربعه به حساب میآید و مؤلف این کتاب در اجازات روایی از مشایخ بزرگ شیعه میباشد و بسیاری از علما و مؤلفان از وی و کتابش روایت نقل کردهاند.
