کتاب «هدى الطالب فى شرح المكاسب» شرح مباحث كتاب« المکاسب » شیخ مرتضی انصاری در موضوع فقه معاملات است كه سید محمدجعفر جزائری مروّج ، آن را بهرشته تحرير درآورده است. اين كتاب توسط مؤسسه دارالكتاب( جزائرى) قم براى نخستين بار در سال ۱۴۱۶ ق در هفت جلد در قطع وزيرى به چاپ رسيد. در پايان هر جلد فهرست مطالب و در پاورقى منابع مورد استفاده مؤلف ارائه شده است.
کتاب به روش فقه استدلالی نگاشته شده و متن كتاب مكاسب در بالا و نگاشتههاى مؤلف در پايين صفحات آمده است. مؤلف بيشتر قصد به چالش كشاندن ديدگاههاى شیخ مرتضی انصاری را دارد و كمتر به شرح مطالب وى پرداخته است.
– جلد اول و دوم
جلد نخست از اين مجموعه به بحث درباره بیع و فروعات فقهى آن پرداخته است. نگارنده( شارح) ابتدا تعريفى از عقد و اقسام آن ارائه نموده و سپس به تعريف بيع از ديدگاه برخى از فقهاى مشهور شیعه پرداخته و معناى عين، منفعت و حق كه در تعريف بيع لحاظ شده را بررسى نموده است. در ادامه، بحثى تفصيلى درباره حق و ملكيت كه از اركان بيع است ارائه شده و معانى مختلف حق و ملكيت و اقسام آنها آمده است. وى ديدگاهها و سخنان فقهاى شيعه امامیه را در مورد بيع منعكس نموده و فرق بيع و معاطات و معناى معاطات و احکام آن و اقوال علما در اين باره را توضيح داده است. سپس برخى از قواعد فقه معاملات در مورد معاطات را تبيين و صحت معامله از طريق معاطات را با استفاده از قواعد مزبور بيان كرده است. بررسى شروط صحت و فساد عقد بيع و لازم بودن عقد بيع و دلائل آن از ديگر مباحث مجلّد اول از اين مجموعه فقهى است.
در ادامه به احكام ضمان در صورتى كه معامله بيع فاسد باشد اشاره نموده و روايات و ادله مربوط به ضمان را با توجه به قاعده« ما يضمن بصحيحه يضمن بفاسده» و قاعده« ما لا يضمن بصحيحه لا يضمن بفاسده» مورد تجزيه و تحليل قرار مىدهد.
