این کتاب جلد دوم از مجموعه «کلیات علوم اسلامی» است که در اصل تقریرات درسهای استاد شهید برای دانشجویان سالهای اول و دوم دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران بوده است و مشتمل بر سه بخش ِ کلام، عرفان و حکمت عملی می باشد.
بخش اول شامل هشت درس است.در درسهای اول و دوم به تاریخچه علم کلام و موضوع این علم پرداخته شده است. درسهای سوم تا هشتم به تبیین آراء و عقاید نحله های مختلف کلامی اعم از معتزله ، اشاعره و شیعه اختصاص یافته ونظریات آنها در باب مسائلی همچون توحید، عدل، اختیار ، آزادی انسان و … به تفصیل بیان شده است. بخش دوم شامل یازده درس می باشد. در درسهای اول ، دوم و سوم عرفان عملی ،عرفان نظری و مایه های عرفان اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. در درسهای چهارم، پنجم و ششم تاریخچه مختصر عرفان و تصوف از صدر اسلام تا قرن دهم هجری که متضمن شرح احوال عرفای نامی این قرون است، تحلیل و بررسی شده است. درسهای هفتم ، هشتم ونهم مشتمل بر تبیین منازل و مقامات عرفانی است و درس دهم به تعریف اصطلاحاتی مانند حال، مقام ، قبض و بسط ، غیبت و حضور اختصاص یافته است. بخش سوم کتاب حاوی هشت درس است. درس اول ودوم عهده دار تعریف حکمت نظری و عملی است. در درس سوم یکی از شعب حکمت عملی یعنی «اخلاق» مورد بحث واقع شده و معیار درستی و نادرستی در اخلاق ، ضمن طرح و نقد فلسفه ی تحلیل منطقی برتراند راسل (فیلسوف مشهور انگلیسی) معرفی و تبیین گردیده است. در درس چهارم تا هشتم نیز ، نظریات گوناگونی در باب اخلاق مورد توجه و ارزیابی گرفته است.
