کتاب «انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه»، متشکل از خطبه، مقدمه، مدخل و یازده باب است. علامه حسن زاده آملی، کتاب را با مقدمهاى درباره معجزات قولى و فعلى سفراى الهى، آغاز و نهجالبلاغه را در عداد معجزات قولى، محسوب مىکند.
آنگاه به مباحثى کوتاه در اسناد نهجالبلاغه، موضوعات مسائل عقلى در نهجالبلاغه و آنهایى که نسبت به جمعآورى کلمات امیرالمؤمنین علی علیه السلام، اهتمام ورزیدهاند، می پردازد.
سپس مؤلف وارد اصل موضوع، یعنى انسان کامل از دیدگاه نهجالبلاغه، گردیده است.
علامه خاطرنشان ساخته است که حدود ۱۴۰ مورد از نهجالبلاغه را در موضوع فوق یافته، ولى به لحاظ اختصار، به ذکر برخى از آنها که ۷۱ مورد است، اکتفا مىنماید. حضرت استاد، موارد یاد شده را در پنج بخش زیر، مورد بررسى قرار داده است:
- در اوصاف انسان کامل و عدم خُلوّ ارض از آن بهطور کلى؛
- در اوصاف نبى اکرم(ص)؛
- در اوصاف آل نبى(ع)؛
- در اوصاف شخص حضرت امیر(ع)؛
- دقایق و نکات لطیفى که از برخى عبارات و اشارات، مستفاد است.
لازم به ذکر است که مرحوم حسن زاده در این کتاب، علاوه بر امور مزبور، خلاصه و عصاره مسائل عرفانى را در موضوع فوق الذکر از کتب فتوحات، مصباح الانس، فصوص و تمهید القواعد، مؤید به آیات قرآن و روایات، بنا بر تناسب مقام و مباحث مطروحه، نقل کرده و از این طریق به تحکیم و تأیید مطالب مقاصد کتاب پرداخته است.
