اثر حاضر با مقدمه نويسنده آغاز و پس از بيان خصوصيات كتاب اربعون امام خمينى(ره)، مباحث مقدماتى در چهار بحث، ارائه شده و سپس نویسنده در دو مقام، به بیان مباحث اصلى كتاب می پردازد.
در مقام اول، بيان مقامات نفس و در مقام دوم، مباحث جنود عقل و جهل مطرح شده است.
در مبحث اول، از اهميت علم اخلاق با توجه به آيات قرآن و احاديث اهلبيت(ع) سخن به ميان آمده است.
مبحث دوم، در تعريف علم اخلاق از دیدگاه غزالى و علامه طباطبائى بوده و در آن، اقسام نفس در قرآن و روايات و ارتباط علم اخلاق و عرفان عملى، مورد كنكاش و تدقیق قرار گرفته است.
در بحث سوم، از طرق اصلاح اخلاق انسانى سخن گفته شده و در آن، به روشهاى تهذيب اشاره می شود.
در مبحث چهارم، به رابطۀ بين انسان و جزاى اعمال وى پرداخته شده و نياز به معصوم در شناخت باطن اعمال، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
در ادامه، بحث اصلى كتاب با حديث از جهاد نفس شروع مىگردد و به حقيقت نفس آدمی، آثار و قوای آن اشاره شده و سپس در سه بحث، به فضل عقل، حقيقت آن و ثمره های اساسى كه مترتب بر آن می شود، اشاره شده است.
بعد از اين مباحث نیز، به مقامات نفس اشاره شده و به مراد از عقل، نفس، روح و قلب، بیان شده است.
