توحید یا یگانگی خداوند متعال به این معنا است که او به تمام ذات از غیر جداست؛ هیچ چیزی از خالق در مخلوق نیست و هیچ چیزی از مخلوق در خالق وجود ندارد؛ به بیان دیگر توحید یعنی این که در هیچ جهت و به هیچ وجهی از وجوه میان خدا و خلق سنخیت و مشابهتی نیست. توحید به این معنا، از اصول اساسی تمام ادیان الهی است و همه ی متدیّنان راستین به ادیان الهی بر این اعتقادند که خدا را نمی توان به هیچ وجهی تصوّر و توهّم کرد؛ چرا که فکر و عقل و قوای ادراکی بشر از رسیدن به حقیقت خدای تعالی عاجز و ناتوان است.
تنها طريق معرفت خدای تعالی این است که خود او نفس خویش را به بندگانش معرفی کند. بر همین اساس در قرآن کریم و احادیث اهل بیت علیهم السلام تأکید شده است که هدایت و معرّفی بر عهده خدای تعالی است. خداوند در قرآن کریم می فرماید: ﴿ لَا يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا ﴾ و در احادیث در تفسیر این آیه ی شریفه آمده است که معرفت مقدور بشر نیست؛ به همین جهت خدا آنان را به معرفت مکلّف نساخته است. حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند:
﴿ لَيْسَ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ أَنْ يَعْرِفُوا وَ لِلْخَلْقِ عَلَى اللّهِ أَنْ يُعَرِفَهُمْ وَ لِلَّهِ عَلَى الخَلْقِ إِذَا عَرَّفَهُمْ أَنْ يَقْبَلُوا. ﴾
بر عهده ی بندگان نیست که خداوند را بشناسند بلکه بر عهده ی خداوند است که خود را به آنان بشناساند و وظیفه ی بندگان این است که هر گاه خداوند خود را به آنان شناساند آن ها بپذیرند.
