کتاب تحلیل واقعه عاشورا، فصل چهارم کتاب حماسه حسینی (جلد ۱) اثر استاد شهید مطهری است که به علت جذابیت مطالب آن و درخواست‌های مکرر علاقه‌مندان آثار استاد شهید، به صورت مستقل نیز چاپ شده است.
کتاب تحلیل واقعه عاشورا مشتمل بر چهار سخنرانى از استاد شهید آیت‌اللّه مطهرى درباره حادثه کربلاست که در زمان‌ها و مکان‌هاى مختلف ایراد شده و قبلا در کتاب‌هاى حماسه حسینى و پانزده گفتار به چاپ رسیده ولى نظر به این که این دو کتاب حجم زیادى دارند و این گفتارها در آنجا به چشم نمى‌آیند و به دلیل درخواست برخى علاقه‌مندان آثار آن عالم ربانى، به صورت مجزا نیز به چاپ مى‌رسند؛ همچنان که بخش‌هاى دیگر کتاب حماسه حسینى نیز به صورت جداگانه منتشر مى‌شوند.
گفتار اول تحت عنوان «تحلیل واقعه عاشورا» در سال ۱۳۵۶ هجرى شمسى در یکى از جلساتى که به طور هفتگى در برخى منازل تهران برقرار و موسوم به «جلسه یزدیها» بود ایراد شده است. «نقش حادثه کربلا در تحول تاریخ اسلامى» عنوان گفتارهاى دوم و سوم است که در سال ۱۳۵۲ هجرى شمسى در شب عاشورا و شب یازدهم محرم در مسجد امیرالمؤمنین تهران ایراد گردیده است.
گفتار چهارم تحت عنوان «شعارهاى عاشورا» سخنرانى معروف استاد شهید درباره حادثه کربلاست که توأم با گریه شدید ایشان است. این سخنرانى در روز عاشورا و در حدود سال ۱۳۵۲ هجرى شمسى در مسجد جامع نارمک تهران ایراد شده است.
گفتارهاى اول تا سوم بیشتر تحلیل تاریخى واقعه عظیم کربلا و آثار آن است و گفتار چهارم در واقع به اهداف و شعارها و جنبه عاطفى و احساسى این حادثه پرداخته است.
این چهار گفتار مانند سایر آثار آن اسلام‌شناس عظیم‌الشأن و آن متفکر و فیلسوف و فقیه عالى‌مقام و حاصل عمر و پاره تن امام خمینى، پرنکته و بدیع و روانبخش است. امید است که در جهت شناخت درست حادثه کربلا و درس‌آموزى از آن و لاجرم تأثیرگذارى این حادثه در زندگى ما مفید واقع شود. از خداى متعال توفیق خدمت مسألت مى‌کنیم.
