دانلود کتاب «مانایی داعش: چرایی و چگونگی»

کتاب “مانایی داعش: چرایی و چگونگی” با قلم قادر آشنا، از سوی انتشارات سوره مهر در سال 1400شمسی در 454 صفحه منشر شد. کتاب برگرفته از رساله دکتری مولف بوده که با راهنمایی دکتر محمد باقر خرمشاد در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی در سال 1397 تدوین شده است.

هر چند که امروزه داعش (دولت اسلامی عراق و شام) سازمان تشکیلاتی و سرزمین تحت تصرف خود را از دست داده لکن حدود 7 سال عملاً به عنوان قدرتمندترین و با نفوذترین گروه تکفیری – جهادی در جهان اسلام نه تنها بخش زیادی از سرزمین دو کشور عراق و سوریه را به تصرف خود درآورد بود، بلکه امنیت و ثبات منطقه و جهان را با مشکل جدی رو به رو کرده بود. هنوز هم داعش کماکان اصلی ترین عامل نا امنی منطقه و مهم ترین تهدید تروریستی جهان محسوب می شود.

    یکی از مباحث مهم و اساسی درباره داعش این است که به رغم مخالفت های جهانی و حملات نظامیِ همه جانبه تحت ائتلاف های دو، سه یا چندگانه علیه داعش، چگونه این گروه تروریستی تا سال 2017 میلادی همچنان ماندگار بوده است؟

نویسنده کتاب تلاش نموده است تا با بررسی عوامل شکل گیری داعش همچون ” ایدئولوژیک”، “تاریخی” ، “جامعه شناختی” و … ماهیت داعش را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد و مهم ترین عوامل مانایی داعش همچون “بنیان های اعتقادی – ایدئولوژیک” ، “تشکیل دولت اسلامی و احیای خلافت” ، ” اندیشه مبارزه با حکام مستبد” ، ” مبارزه با کشورها و مظاهر غربی” ، ” حمایت های قدرت های بزرگ و کشورهای منطقه ای”، ” توانمندی های اقتصادی مالی”، ” سازمان منظم نظامی و توانمندی تسلیحاتی” و ” جذابیت های اندیشه ای همچون هجرت، تاکید بر توحید، مبارزه با مظاهر شرک و توانمند رسانه ای و….. را بررسی کند.

کتاب در هفت فصل تدوین شده است

در فصل اول ، مولف به معرفی اسلام سیاسی پرداخته است. مراد از اسلام سیاسی که الگوی مفهومی این کتاب هست، شکل گیری حکومت بر اساس شریعت اسلامی است که حاکمان صالح در آن حکومت کنند، است. از نظر مولف این واژه قدمت چندانی ندارد. برخی از دلایل اصلی ظهور این مفهوم خارج از جهان اسلام هست از قبیل؛ سلطه گری غرب، تحقیر و سرخوردگی مسلمانان توسط غرب. برخی دیگر نیز ریشه در داخل جهان اسلام دارد از جمله؛ خود آگاهی مسلمانان، وجود حکام مستبد در کشورهای اسلامی. با ظهور این اصطلاح شاهد افزایش و گسترش جنبش های اسلامی هستیم.

مولف در این فصل جنبش های اسلامی که در یک قرن اخیر موثر تر از دیگر جنبش ها بودند و بعضا تشکیل حکومت هم داده اند یا تلاش فراوانی برای آن کرده اند را بررسی کرده است. نویسنده در ادامه بحث به بررسی تفکر اسلام سیاسی در شیعه و اهل سنت پرداخته است. [1]

پژوهشگر محترم در فصل دوم کتاب به بررسی تحولات اندیشه سیاسی در میان اهل سنت می پردازد. وی این مبحث را در سه قسمت بررسی کرده است.

–          اولی خلافت.

–         دومی ملیت،

بعد از سقوط خلافت عثمانی خلیفه و امت اسلامی جای خود را به ملت های مسلمان داد. کشورهای اسلامی یکی پس از دیگری مستقل شده و از بدنه امت اسلامی تحت زعامت خلیفه جدا شدند.

–         سومی سیاسی؛

مولف در این قسمت به بررسی روند شکل گیری اندیشه تکفیری مسلح پرداخته است. وی در این زمینه از نقش و تاثیر چند شخصیت محوری سخن به میان آورده است؛ ابن تیمیه، محمد بن عبدالوهاب و سید قطب. انچه از مطالب نویسنده در این قسمت فهمیده می شود این است که از نظر ایشان نقش سید قطب در بوجود آمدن تکفیری مسلح پررنگ هست.

نقد: این قسمت از مطالب مولف محترم نیاز به بررسی جامع هست. تحقیقاتی برخلاف این مطالب صورت گرفته است که داعش و دیگر گروههای تکفیری متاثر از وهابیت ( بویژه دوره اول وهابیت) می باشند.

از نظر محقق محترم کتاب مجموع این تحولات عوامل زمینه ای مانایی داعش را تشکیل داده اند[2]

در فصل سوم چگونگی شکل گیری داعش و تاثیر آن بر مانایی این گروه تکفیری بحث شده است

نویسنده شکل گیری داعش را در سه مرحله می داند که عبارتند از؛

–         مرحله اول از سال 2003 تا 2006میلادی، همزمان بود با حمله آمریکا به عراق و سقوط صدام که ابو مصعب الزرقاوی توانست القاعده را در عراق تاسیس کند.

–         مرحله دوم از 2006 تا 2010 میلادی که مصادف بود با کشته شدن الزرقاوی و جانشینی ابو عمر بغدادی و تشکیل دولت اسلامی عراق.

–         مرحله سوم از سال 2010 با کشته شدن ابو عمر بغدادی شروع شده، ابوبکر بغدادی جانشین وی شده و دولت اسلامی عراق و شام( داعش) را تاسیس نمود. از نظر مولف روند شکل گیری داعش به پایداری و تداوم آن کمک کرده است و از جمله عوامل زمینه ای مانایی داعش محسوب می شود.[3]

آقای قادر آشنا در فصل چهارم کتاب به چرایی شکل گیری داعش و تاثیر آن بر مانایی داعش پرداخته است. از نظر وی عوامل اصلی شکل گیری داعش به چهار دسته تقسیم می شود؛

عوامل تاریخی

اندیشه ای و ایدئولوژی

·         منطقه ای و بین المللی

·         اختلافات داخلی در عراق و ضعف دولت مرکزی.

این عوامل باعث مانانایی داعش شدند.[4]

در فصل پنجم عوامل ماهوی مانایی داعش بحث شده است. مولف در این فصل به بررسی ماهیت و چیستی داعش پرداخته و در پی یافتن پاسخ به این سوالات هست که، پدیده داعش در قالب جامعه شناسی سیاسی چگونه قابل مطالعه هست؟ چه رویکرد یا سرفصل هایی از جامعه شناسی سیاسی می تواند به فهم پدیده داعش کمک کند ؟ با چه ابزار تحلیلی از جامعه شناسی می توان پدیده داعش را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد؟[5]

فصل ششم کتاب، به عوامل جوهری مانایی داعش اختصاص یافته است. از نظر نویسنده کتاب این عوامل به ترتیب اولویت عبارتند از؛

1-    داعیه داری احیای خلافت

2-    حمایت کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای از داعش

3-    استفاده از ابزارهای رسانه ای

4-    منابع مالی و اقتصادی

5-    تحقیر جهان اسلام توسط غرب

6-    ادعای مبارزه با کشورهای غربی

7-    ادعای مبارزه با سران کشورهای اسلامی[6]

در فصل هفتم کتاب مولف محترم به تجزیه و تحلیل و ارزیابی یافته های پژوهش بر اساس روش دلفی[7] می پردازد. برای این منظور گزاره هایی همچون عوامل بنیادی، عوامل زمینه ای مانایی داعش، عوامل ماهیتی مانایی داعش و عوامل هشتگانه مانایی داعش مورد نظر سنجی صاحب نظران مربوطه قرار گرفته است.[8]