اين كتاب به همّت پژوهشكده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي به سامان رسيده است و تقريباً كتاب جامعي در موضوع خود مي‌باشد و صدالبته راهگشايي براي پژوهش‌هاي جامع‌تر بعدي.حسين‌علي باي، بابك پورقهرمان، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي / قم / قطع: وزيري / چاپ اول 1388 / 581 صفحه
اين كتاب به همّت پژوهشكده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي به سامان رسيده است و تقريباً كتاب جامعي در موضوع خود مي‌باشد و صدالبته راهگشايي براي پژوهش‌هاي جامع‌تر بعدي.
اين پژوهش از سه بخش تشكيل يافته است: بخش اوّل كليات مي‌باشد. بخش دوّم با عنوان جرايم عليه رايانه، بخش سوّم: جرايم ارتكابي از طريق رايانه است.
بخش اوّل: كليات
نويسندگان اوّل مباحث كتاب را با طرح بحث (تبيين موضوع) آغاز مي‌كنند و مي‌نويسند:« در اين بخش به پي‌جويي سؤال‌هاي ذيل مي‌پردازيم»:
1- جرم رايانه‌اي چيست و چه تعريف و ماهيتي دارد؟
2- آيا اصولاً جرم رايانه‌اي به وقوع پيوسته است؟
3- با اين جرم يا جرايم ديگر كه در حقوق جزا بحث مي‌شود تفاوتي دارد و اگر تفاوتي دارد چه جزئي است؟
4- اين جرايم با توجه به ماهيت متنوع و گستردة خود چگونه دسته بندي، تجزيه و تحليل قرار مي‌شوند؟
5- سازمان‌ها و كشورها در زمينة شناسايي، تعريف و طبقه‌بندي جرايم مزبور چه اقداماتي را به اتمام رسانده‌اند؟»
فصل اوّل: تعاريف و مفاهيم
مؤلفان با تشريح مفاهيم حقوق معنوي، رايانه، اينترنت، شبكه، فضاي سايبر به اين فصل خاتمه مي‌دهند.
در بيان فضاي سايبر به مجازي و غير ملموس بودن آن اشاره نموده و با بيان ويژگي‌هاي اين فضا از جمله انجام معاملات تجاري در سطح بين الملل از طريق آن، به اين نكته تأكيد مي‌كنند كه ويژگي مذكور فرصت بسيار مناسبي را در اختيار افراد شرور قرار مي‌دهد تا جرايمي همچون جعل هوّيت فرد و ورود به حساب بانكي ديگري را به راحتي مرتكب شوند.
فصل دوّم: تعريف جرايم رايانه‌اي
با توجه به اينكه در مباحث حقوقي، تعريف جرم از اهميت ويژه‌اي برخوردار است پژوهشگران اين كتاب، پس از بيان چند تعريف از جرم رايانه‌اي مشكلات تعريف و اقدامات انجام شده از سوي سازمان‌ها و كشورها در مورد تعريف جرم رايانه‌اي را توضيح داده‌اند.
از جمله سازمان‌هايي كه تعاريف را ارايه كرده‌اند، مي‌توان به سازمان همكاري و توسعة اقتصادي، شوراي اروپا، سازمان ملل، انجمن بين الملل حقوق جزا و كنوانسيون جرايم محيط سايبر اشاره نمود.
پس از بيان اين تعاريف كه گاهاً تفاوت‌هايي هم دارند، در گفتار دوّم اين بخش، به تعاريف كشورها پرداخته شده است كه اين تعاريف نيز متفاوت از همديگر مي‌باشد. در حقوق ايران تعريف مشخصي از جرم رايانه‌اي وجود ندارد و در رسيدگي به جرايم رايانه‌اي به قوانين مختلف از جمله قانون حمايت از حقوق پديدآورندگان نرم افزارهاي رايانه‌اي استناد مي‌شود.
مبحث سوّم اين بخش، ديدگاه متخصصان در مورد تعريف جرم رايانه‌اي مي‌باشد. در اين مبحث به نظرات حقوق‌دانان مختلف از جمله جيمز رابينسون آمريكايي، ديكتر پيراگوف، دكتر مونشلاگر، هنريك كاسسيرسن هلندي و محمدحسن دزياني و دكتر پرويزي اشاره شده است.
فصل سوّم: پيشينه جرايم رايانه‌اي
در اين فصل ابتدا به تاريخچه اختراع و تكامل كامپيوتر پرداخته شده است. سپس تاريخ پيدايش و تحول جرم رايانه اي به عنوان مبحث اوّل تشريح شده است. در اين مبحث، رشد فزايندة جرايم رايانه‌اي ناشي از به وجود آمدن رايانه‌هاي شخصي و شبكه‌هاي رايانه‌اي عنوان شده است. شبكه‌هايي مانند اينترنت
مبحث دوّم: تاريخچه پيدايش حقوق كيفري جرايم رايانه‌اي
گفتار اوّل اين مبحث به واكنش تقنيني كشورها در مورد جرايم رايانه‌اي اختصاص دارد. در اين گفتار به واكنش نانوشته كشورها در برابر تجاوز و تعدي به ارزش‌ها كه در 5 مرحله سيستم قضايي خود را جهت در برگرفتن قوانين مربوط به جرايم رايانه‌اي اصلاح كردند، پرداخته شده است: اين پنج مرحله عبارتند از، مرحله اوّل: حمايت از اطلاعات خصوصي، مرحله دوّم: ايجاد و اصلاح قوانين ناظر به جرايم رايانه‌اي، مرحله سوّم وضع قوانين جديد جهت حمايت از دارايي‌هاي غيرمادي، مرحله چهارم: تفكيك قوانين موجود با قوانين موضوعه جديد و مرحله پنجم: اصلاح قوانين در مورد جرايم مربوط به محتوا.
گفتار دوّم:فعاليت‌هاي سازمان‌هاي بين‌المللي در خصوص جرايم رايانه‌اي: در اين گفتار اقدامات سازمان‌هاي مختلف در راستاي مبارزه با جرايم رايانه‌اي و هماهنگي در قوانين ساير كشورها و نيز مبارزه مؤثر با اين جرايم و پيش‌گيري از آن‌ها تبيين شده است.
مبحث سوّم اين بخش به تاريخچه جرايم رايانه‌اي در ايران مي‌‍‌پردازد. در اين مبحث سال ورود رايانه به ايران 1340 عنوان شده است و گفته شده، از جمله نهادهايي كه اوّلين بار رايانه را وارد ايران نمودند، بانك ملّي و شركت ملي نفت بودند. در ادامه به تدوين قوانين بعد از انقلاب اشاره شده و در نهايت گفته شده است كه لايحة جرايم رايانه‌اي در سال 1384 تصويب شد.
