اگر جنبشهای اسلامی را در قالب گفتمانی به نام اسلام سیاسی مورد تحلیل قرار دهیم. مفاهیمی نظیر جنبش، پان اسلامیسم و یا خود مفهوم اسلام سیاسی به عنوان مفاهیم برون گفتمانی و دالهایی نظیر مفهوم سلف، جهاد، مجدد و… را می توان از دالهای اصلی و یا الفاظ نهایی این جنبشها دانست که تقریباً تمامی این جنبشها از آنها برای معنایابی و هویت بخشی به خود استفاده می کنند. نکته ای دیگر که در نحوه مواجهه با این مفاهیم مورد تأکید این نوشتار بوده است، بهره گیری از روشی غیر ذات باورانه است. اگر به دو روش کلی ذات باورانه و ناذات باورانه برای تعریف مفاهیم باور داشته باشیم، تعریف ذات باورانه به نوعی نگاه مطلق انگار به مفاهیم استوار است، در حالیکه در روش ناذات باورانه شاهد غلبه نوعی نگاه نسبی گرا به تعریف مفاهیم هستیم.در چنین برداشتی که امکان نوعی نگاه انضمامی و عینیت یافته به تعابیر انتزاعی را برای ما فراهم می سازد، فضای مناسبتری برای درک مفاهیمی زمینه گرا نظیر پدیده های اجتماعی و سیاسی فراهم می شود. محققین این اثر درصدد برآمده اند تا با تأکید بر نگاهی غیر ذات باورانه و با تفکیکی هرچند نه چندان متصلب میان حوزه های درون گفتمانی و برون گفتمانی به مفهوم شناسی حول جنبشهای اسلامی معاصر بپردازند. محققین جلد اول اين مجموعه درصددند تا به مباحث مفهومی و مبانی نظری جنبشهای اسلامی بپردازند.
این مجموعه مشتمل بر 72 مقاله با موضوع جنبش های اسلامی در 5 مجلد می باشد. اثر حاضر جلد اول این مجموعه و شامل 19 مقاله است که بعضی از این مقالات عبارتند از: مفهوم شناسی جنبشهای اسلامی معاصر/ محمد کمالی زاده، نظریه های مدرن در تحلیل جنبشهای اسلامی/ رضا صمیم، گونه شناسی جریانهای فکری و جنبشهای اسلامگرا/سید احمد موثقی، ظهور و دگرگونی جریانهای اسلام گرا/ سید عبدالامیر نبوی، امکان و ضرورت تعریف جنبش اسلامی از درون/ مهدی منتظری، تحولات اسلام سیاسی رادیکال/رضا نجف زاد، و …
محققین اثر حاضر بعد از بررسی مباحث مفهومی و مبانی نظری جنبشهای اسلامی به این نتیجه رسیده اند که گسترش اسلام در جهان به پیشرفتی روزافزون و چشمگیر رسیده است و گرایش به دین مبین اسلام در بین جوامع بشری رو به گسترش بوده و در ملل مسلمان مخصوصاً کشورهای عربی نوعی بیداری اسلامی و بهار عربی صورت گرفته که با شروع جنبشهای اسلامی بر ضد حکام مستبدشان می باشد.
