کتاب سنت‌های تاریخی در قرآن کریم گفتارهایی تفسیری از استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر است. وی این درس‌ها را پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بنابر ضرورت‌های پیش‌آمده در عرصه سیاسی‌اجتماعی عراق و جهان اسلام ارائه کرد.
درباره کتاب سنت‌های تاریخی در قرآن کریم
شهید صدر دو روز در هفته (سه‌شنبه و چهارشنبه) درس خارج فقه خود را تعطیل کرد و به‌جای آن به موضوع تفسیر قرآن کریم پرداخت. هدف از این سخنرانی‌های عمومی تقویت ارتباط رهبری دینی و مردم و ایجاد زمینه آگاهی‌بخشی و روشنگری از سوی مرجعیت بود. اساتید و طلاب حوزه‌های علمیه و همچنین عموم مردم از این سخنرانی‌ها استقبال کردند و نوارهای آن به‌شکلی بی‌سابقه تکثیر و در میان مردم منتشر شد.
این مجموعه گفتارها پیش‌تر در کتاب پژوهش‌های قرآنی با دیگر نوشته‌های قرآنی شهید صدر به‌چاپ رسیده بود.
با وجود اینکه مخاطب این سخنرانی‌ها تنها طلاب درس خارج نبودند، محتوای این دروس همچون سایر آثار استاد شهید آیت الله سید محمدباقر صدر از اتقان و نوآوری ویژه‌ای برخوردار است.
او در این دروس روشی نو و بی‌سابقه برای تفسیر موضوعی پی می‌ریزد و سطح پژوهش‌های علمی در این عرصه را به مرحله‌ای جدید وارد می‌کند.
شهید صدر بحث خود را با مقدمه‌ای درباره دانش تفسیر و مکتب‌های گوناگون آن و تبیین ویژه دو رویکرد تفسیری آغاز می‌کند؛ رویکرد جزئی‌نگر و رویکرد موضوع‌محور.
بنابر نظریه شهید صدر دستاوردی که فرآیند تفسیر موضوعی به دست می‌آید، نظریه‌ای قرآنی درباره یکی از موضوعات بزرگ و اساسی حیات بشری است.
شهید صدر ضمن تبیین رویکرد موضوع محور، سعی می‌کند این روش را در موضوع سنت‌های تاریخی در قرآن کریم پیاده کند و با بررسی ابعاد گوناگون این موضوع و تبیین ویژگی‌ها و انواع سنت‌های تاریخ در قرآن، نظریه‌ای قرآنی را در این عرصه به دست دهد. سپس به بررسی یکی از مهم‌ترین مصادیق سنت‌های تاریخی در قرآن، یعنی دین و رابطه آن با جامعه و تاریخ می‌پردازد.
ساختار
کتاب سنت‌های تاریخی در قرآن کریم در سه فصل تنظیم شده است:
فصل اول: درآمدی بر روش تفسیر موضوعی؛
فصل دوم: پیاده‌سازی روش در نظریه سنت‌های تاریخی؛
فصل سوم: بررسی مصداقی نظریه در موضوع رابطه دین با تاریخ و جامعه.
شهید صدر در فصل پایانی یکی از مهم‌ترین مباحث جامعه‌شناسی خود را مطرح می‌کند و فهم دین را بدون فهم جامعه و عناصر آن نادرست می‌داند. در دیدگاه شهید جامعه از سه عنصر تشکیل می‌شود: انسان، زمین و روابط و مناسبات.
