مجله معتبر بریتانیایی «اکونومیست» در گزارشی تکاندهنده با عنوان «مخاطر پنهان زیر آوارهای غزه» هشدار داد که این باریکه ویرانشده ممکن است رکورددار بیشترین تعداد مهمات عملنکرده (UXO) در جهان باشد. این بمبهای خاموش، که حتی پس از پایان بمبارانها همچنان فعالاند، به کابوسی بلندمدت برای غیرنظامیان تبدیل شدهاند و جان کودکان، زنان و مردان را میگیرند. اکونومیست تأکید کرد که پاکسازی کامل این مهمات ممکن است بین ۲۰ تا ۳۰ سال زمان ببرد، مگر آنکه جامعه جهانی با مداخلهای مهندسی عظیم و فوری وارد عمل شود.
به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ غزه پس از بیش از یک سال بمباران سنگین، به میدان مینی گسترده تبدیل شده است. ارتش رژیم صهیونیستی از بمبهایی با مکانیزم انفجار تأخیری استفاده کرده که برای نفوذ به عمق ساختمانها یا زیر زمین طراحی شدهاند. این مهمات، که بخشی از آنها عمل نکرده باقی مانده، حالا در میان آوارها، کوچهها و حتی حیاط خانهها پنهاناند. سازمان ملل گزارش داده که از زمان تشدید درگیریها در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، دستکم ۵۳ نفر در اثر انفجار این بمبها شهید و صدها نفر زخمی شدهاند؛ اما سازمانهای امدادی میگویند آمار واقعی بسیار بالاتر است، زیرا بسیاری از موارد گزارش نمیشوند.
داستان یحیی و نبیله شرباصی، دوقلوهای ششساله، نمادی از این فاجعه است. این دو کودک، که بمبی عملنکرده را با اسباببازی اشتباه گرفته بودند، در انفجار آن به شدت مجروح شدند. یحیی دست و نبیله بخشی از صورتش را از دست داد. اکونومیست این رویداد را نمونهای از هزاران خطر پنهان توصیف کرد که کودکان غزه هر روز با آن روبرو هستند. طبق برآوردهای سازمان ملل و گروههای امدادی، بیش از ۷ هزار تن مهمات عملنکرده در غزه پراکنده است که حدود ۴۰ درصد محلههای مسکونی را آلوده کرده. بیش از ۳ هزار تن از این حجم مرگبار در مناطق بیتحانون، بیتلاهیا و جبالیا متمرکز شده – نواحیای که پیشتر از شدت بمباران به «شهر ارواح» معروف بودند.
یک کارشناس سازمان امدادی به اکونومیست گفت: «پاکسازی کامل هرگز رخ نخواهد داد. بسیاری از این بمبها زیر زمین دفن شدهاند و نسلهای آینده نیز با آنها زندگی خواهند کرد.» او وضعیت غزه را با شهرهای بریتانیا پس از جنگ جهانی دوم مقایسه کرد، جایی که دههها طول کشید تا مهمات عملنکرده جمعآوری شود. اما غزه وضعیتی به مراتب پیچیدهتر دارد: شدت بمباران اینجا چندین برابر موصل عراق بوده و سازمان ملل هنوز در حال پاکسازی مینهای آنجا است.
از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، حدود ۷۰ هزار تن مواد منفجره بر غزه فرو ریخته – معادل قدرت انفجاری چندین بمب اتمی. این حجم عظیم، همراه با تخریب ۷۰ درصد زیرساختها، پاکسازی را به چالشی غیرقابل تصور تبدیل کرده است. برخلاف موصل که امکان تخلیه ساکنان وجود داشت، در غزه هیچ منطقهای امن نمانده و بیش از ۱.۹ میلیون نفر در شرایط آوارگی به سر میبرند.
بریتانیا در اقدامی مثبت، ۴ میلیون پوند (۵.۲۵ میلیون دلار) برای «دائرة سازمان ملل برای اقدامات مربوط به مینها» (UNMAS) اختصاص داده تا کارشناسان بیشتری برای خنثیسازی مینهای زمینی، بمبهای خوشهای و مهمات جنگی به غزه اعزام شوند. ایوت کوپر، وزیر خارجه بریتانیا، وضعیت را «فاجعهبار» خواند و گفت: «پاکسازی مهمات عملنکرده عنصر حیاتی توافق آتشبس اخیر است. باید سیل کمکهای انسانی به غزه برسد.» وزارت خارجه بریتانیا این کمک را گامی برای بازگشت زندگی عادی دانست.
اما موانع جدی همچنان پابرجاست. رژیم صهیونیستی ورود کارشناسان بینالمللی، تجهیزات پیشرفته و حتی آموزش فلسطینیها برای خنثیسازی را محدود کرده است. بسیاری از ابزارهای ضروری – از رباتهای شناسایی تا لباسهای محافظ – در فهرست «اقلام دوگانه» (دارای کاربرد نظامی احتمالی) قرار گرفته و ممنوعالورود هستند. تیمهای پاکسازی مجبور شدهاند راهحلهای ابتدایی بیابند؛ مثلاً کیسههای خالی مواد غذایی را با شن پر کنند تا به عنوان سپر حفاظتی استفاده کنند.
اکونومیست هشدار داد که بدون رفع این محدودیتها، تلاشهای بینالمللی ناکام خواهد ماند. حتی با ابزارهای لازم، غزه چالش عظیمی است: آوارها کوهوارند، نقشههای دقیق بمباران وجود ندارد و کودکان کنجکاو هر روز جان خود را به خطر میاندازند. یک کارشناس UNMAS گفت: «هر روز که میگذرد، یک بمب جدید کشف میشود. این یک مسابقه با زمان است که ما در حال باختن آن هستیم.»
این مهمات عملنکرده نه تنها جان میگیرند، بلکه مانع بازسازی میشوند. کشاورزان نمیتوانند زمینهایشان را شخم بزنند، کودکان از بازی در کوچهها محرومند و کارگران ساختمانی در هر لحظه با مرگ روبرو هستند. غزه به زندانی از بمبهای خاموش تبدیل شده که حتی در سکوت، فریاد میکشند.
جامعه جهانی اکنون در برابر آزمونی اخلاقی قرار دارد. سازمان ملل، بریتانیا و دیگر کشورها وعده کمک دادهاند، اما بدون فشار بر رژیم صهیونیستی برای باز کردن مسیرها، این وعدهها توخالی خواهند ماند. اکونومیست در پایان گزارش خود نوشت: «غزه نه تنها با ویرانی روبرو است، بلکه با میراثی مرگبار که دههها ادامه خواهد داشت. اگر امروز اقدام نکنیم، کودکان غزه فردا قربانی خواهند شد.»
پاکسازی ۷ هزار تن بمب، کاری فراتر از توان یک ملت ویرانشده است. این مسئولیت مشترک بشریت است. غزه نمیتواند ۳۰ سال منتظر بماند؛ هر روز تأخیر، یک زندگی را میگیرد. زمان آن رسیده که بمبهای پنهان از زیر آوار بیرون کشیده شوند – پیش از آنکه نسل دیگری را دفن کنند.
