عالم دینی،مدرس حوزوی و سخنران
حجت الاسلام والمسلمین استاد حاج خالقداد برهانی فرزند سلطانعلی در پانزدهم حوت 1331 ه.ش در یک خانواده مذهبی و کشاورز در سنگجوی لومان جاغوری، دیده به جهان گشود.
تحصیلات
در هفتمین بهار زندگی نزد مرحوم کربلایی قمبرعلی ملای سنگجوی وارد مکتبخانه شد و و با استعدادی خوبی که داشت روخوانی قرآن کریم را در کوتاه ترین زمان ممکن آموخت و همزمان به مشق و آموختن خط نیز شروع کرد و نزد علمای بزرگی چون شیخ محمد اسحاق عطایی داوود، شیخ محمدایوب ادیب گاومرده قره باغ، شیخ محمدهاشم سعیدی زیرک و شیخ عوضعلی صادقی لومان، تا جلدین لمعه تلمذ نمود.
سال 1350 ه.ش، جهت ادامۀ تحصیل وارد «حوزۀ علمیه نجف اشرف»، گردید. ادبیات و سطوح عالیۀ فقه، اصول، منطق و علم کلام را نزد اساتیدی چون: علامه مدرس افغانی، آیت الله سید مرتضوی شاهرودی و آیت الله العظمی شیخ محمد اسحاق فیاض فرا گرفت.
در حوزه علمیه نجف اشرف فلسفه را از استاد شیخ عباس قوچانی، ریاضی را از استاد شیخ حسینعلی رفیعی لومانی و خوشنویسی خط نستعلیق را از جواد سبطی نجفی آموخت.
اخراج از عراق
سال 1355 ه.ش، بر اثر فشار حکومت بعث عراق، حوزه نجف اشرف را به قصد حوزۀ علمیه قم ترک نمود. خارج اصول را نزد آیت الله وحید خراسانی، خارج فقه را نزد و فلسفه را نزد علامه شهید مرتضی مطهری و محمدی گیلانی در «حوزۀ علمیۀ قم» ادامه داد.
اساتید او
– شیخ محمد اسحاق عطایی داوود،
– شیخ محمدایوب ادیب گاومرده قره باغ
– شیخ محمدهاشم سعیدی زیرک
– شیخ عوضعلی صادقی لومان
– علامه مدرس افغانی
– آیت الله سید مرتضوی شاهرودی
– آیت الله العظمی شیخ محمد اسحاق فیاض
– آیت الله وحید خراسانی
– آیت الله مکارم شیرازی
– علامه شهید مرتضی مطهری
– محمدی گیلانی
استاد برهانی در سال 1356ش، در آخرین سال حاکمیت سردار محمد داوود خان، به خدمت سربازی فراخوانده شد، اما در پرتو ماده قانونی معروف به«مجلای مدرسی» از سربازی معاف و جهت ادامه تحصیل به قم برگشت.
فعالیت‌های استاد برهانی
شیخ برهانی از استعداد، زیرکی و هوشمندی فوق العاده برخوردار بود، حافظه قوی، هنر حاضر جوابی، طنز گویی و نکته سنجی‌های او برای هرکسی که با وی آشنایی داشت روشن بود. در طول دوره کوتاه تحصیلات حوزوی، در حوزۀ علمیه نجف اشرف به سرعت رشد کرده و عالی درخشید و تحصیلات حوزوی خود را به پایان رساند. و در سال 1357 ه.ش، پس از انجام فریضه حج تمتع به عنوان یک عالم فرهیخته و فاضل و آماده خدمت به کشور برگشت و در عرصۀ تعلیم و تربیت فرزندان مردم، در مدارس و حوزه‌های علمیه جاغوری مانند: زیرک، بوسعید، سنگماشه و مناطق دیگر نوجوانان و جوانان زیادی را تربیت نمود که امروزه از سرمایه های علمی و فرهنگی مردم ما هستند.
ایشان در اوج بگیر و ببند حکومت خلق و پرچم باجمعی از عیاران و مردان دردمند جاغوری، جهت براندازی رژیم ستمگر کمونیست وارد فعالیت شدند. روزگارانی که حکومت وقت برای از بین بردن و سر به نیست نمودن نخبه های جامعه هزاره دست به هر جنایت بشری می زدند و عالمان و دانشمندان را به سرنوشت نامعلومی گرفتار می نمود. پس از مدت ها تلاش شبانه روزی، با بسیج مردم جاغوری و جلب همکاری مردم مالستان و ناور، انقلاب جوزای 1358 جاغوری را به ثمر رساندند.
آقای برهانی از پیشگامان جهاد و مبارزه برعلیه نیروهای اشغالگر شوروی در افغانستان و از مؤسسین و شخصیتهای تاثیر گزار در تاسیس شورای اتفاق و ادامه فعالیت تا زمان انحلال این تشکیلات بود. او پس از انحلال شورای اتفاق، صادقانه و متعهدانه به مبارزات عدالت‌خواهانه و روشنگرانه خود در قالب سازمان نصر ادامه داد و بعد از تاسیس حزب وحدت اسلامی افغانستان با رهبری جریان عدالت‌خواهی، حجت الاسلام والمسلمین استاد شهید مزاری آشنایی حاصل نموده و شدیدا تحت تاثیر ایشان قرار گرفته و با تعهد و صداقت بیشتر همدلانه و متعهدانه همکار جدی، با شهید مزاری و حزب وحدت گردید و تا آخرین روزهای حیات مبارک به پای آرمان های دینی و انسانی و عدالت‌خواهانه بقول خودش “بابه مزاری” استوار باقی ماند. و به مردم همیشه پایداری و وفاداری با آرمان‌های شهید مزاری و ادامه راه او را توصیه و تاکید داشت.
استاد برهانی خطیب و سخنور توانمند و چیره دست و فریادگر عدالت و مدافع حقوق مردم خود و از مهارت بالایی در هنر سخن برخوردار بود، با بیان مطالب ارزشمند و مطابق نیازهای روز و مقتضیات زمان، مخاطبین خود را شیفته سخنان خود می‌ساخت. خطابه‌های پرشور و جذاب او، بسیار پر محتوا بود و با حافظۀ فوق العاده و تسلطی که بر متون دینی و تاریخ اسلام و تاریخ کشور و مردم داشت، بر جاذبۀ سخنان خود می افزود. استاد برهانی دو جلد کتاب؛ یکی در موضوع «نقش تاریخی حوزات علمیه شیعه در سیاست و ظلم ستیزی» و دیگری تحت نام «روزگار ما» در مورد حوادث چهل سال انقلاب، آماده چاپ دارد.
مرحوم برهانی در سخنرانی‌های خود به مردم عزتمند خویش، اخصا جوانان عزیز توصیه می‌نمود که از مطالعه کتاب های ارزشمندی چون «سراج التواریخ» اثر علامه ملا فیض محمد کاتب هزاره، اخصا جلد سوم آن؛ کتاب «تاریخ سیاسی افغانستان» اثر سید مهدی فرخ سفیر ناصرالدین شاه قاجار در کابل؛ کتاب «عین الوقایع» چاپ سنگی مشهد، اثر یوسف ریاضی محمد زایی وقایع نگار در دوره امیر عبدالرحمن خان غفلت نورزند. این کتاب ها ما را به گوشه‌ای از غم و رنج گذشتگان و دوست و دشمن آشنا می سازند و عبرت از تاریخ را برای ما یک امر ضروری می‌سازد.
استاد برهانی در خلال ده سال تدریس و تبلیغ در مناطق سنگماشه، بوسعید و زیرک، صدها شاگرد برجستۀ علمی و خوشنویسان چیره دستی را تربیت نمود.
ایشان در سال 1370 ه.ش، بر اثر بحران سیاسی و نظامی در جاغوری و هزارستان، با دو فرزندش دکتور مصطفی برهانی و دکتور مرتضی برهانی به ایران مهاجرت نمودند و در سال 1373 ه.ش، تمام خانواده را به ایران منتقل ساخت.
در دوره مهاجرت؛ خانوادۀ استاد به عنوان خانوادۀ نمونه در تحصیل، تربیت و اخلاق شناخته شد و شبکه‌های مختلف تلویزیون جمهوری اسلامی ایران با تهیۀ فیلم و مصاحبه اعضای خانواده، بار بار شیوۀ زندگی، چگونگی تربیت و رویۀ اخلاقی خانواده برهانی را به عنوان الگوی نیک تبلیغ کردند.
استاد برهانی در لویه جرگه اضطراری سال 1381 ه.ش به عنوان سخنران تمام نمایندگان ولایت غزنی در جمع هزاران تن از شخصیتهای سیاسی و نظامی افغانستان و جهان و صدها خبرنگار، سخنرانی پرشوری را ایراد نمود، استاد در سخنرانی خود در این مجلس حرف های مهمی را یادآور شد و خطاب به مردم جهان گفت: شما به مردم افغانستان اسلحه توزیع و کمک نمودید و جنگ و جهاد ما را آزمودید و یک اَبَر قدرت جهان را شکست دادیم، بعد از این ما خواهش می کنیم که شما برای ما بجای اسلحه، قلم و کتاب و کتابچه بفرستید تا ما مکاتب و دانشگاه ها را فعال کنیم و در این عرصه هم ما را امتحان کنید که ما همان استعداد خود را نشان دهیم برای جهان! این سخنان استاد برهانی بازتاب جهانی پیدا نمود که بر اثر آن حضار جلسه به شور و هلهله افتادند و به صورت زنده از 12 شبکه معتبر جهانی پخش گردید.
آثار علمی برهانی
استاد برهانی در سال‌های اخیر دست به قلم شده بود و مطالعات روشمند و هدفمندی را دنبال می‌کرد. او براساس درد و تعهدی که به آرمان عدالت‌خواهی و مردم خود داشت، به مطالعات گسترده تاریخی در سه حوزه؛ تاریخ اسلام، تاریخ تشیع و تاریخ هزاره‌ها پرداخت و پس از مطالعات دقیق تاریخی وارد تحقیق و نگارش تاریخ اسلام و شیعه و هزاره گردید.
1. «نقش تاریخی حوزات علمیه شیعه در سیاست و ظلم ستیزی» آماده چاپ
2. «روزگار ما» در مورد حوادث چهل سال انقلاب، آماده چاپ.
استاد برهانی در اوایل سال 1399 ه.ش به مهاجرت دوم خود پرداخت و در کشور کانادا در شهر مونتریال همراه با 12 عضو فامیل خود ساکن گردید و در این چند سال از مبلغان عرصه بین الملل در قاره‌های مختلف آمریکا، آسیا و استرالیا بود.
سرانجام الحاج استاد خالقداد برهانی بعد نیم قرن فعالیت‌های مؤثر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی با کارنامه درخشان و جاوید در شامگاه پنج شنبه تاریخ 29 قوس 1403 به عمر 72 سالگی در کشور کانادا برحمت حق پیوست و خانواده، دوستان، شاگردان، حوزات علمیه و مردم علم پرور افغانستان را با رفتنش عزادار نمود.
حجت الاسلام والمسلمین آقای برهانی در روز پنج شنبه تاریخ 6 جدی سال جاری در شهر مونتریال کشور کانادا به خاک سپرده شد.
روحش شاد و یادش گرامی باد
انا لله و انا الیه راجعون
