پس از وقوف در عرفات و مشعر و منا، زمان رهایی از تعلقات و عید قربان است. عیدی برای رهایى از هر آنچه غیرخدایى است. در این روز، مسلمانان حج‌گزار، اسماعیل وجود خود و هر چه به آن دلبستگى دنیوى دارند را قربانی می‌کنند تا ادامه این دنیا را سبکبال طی کنند.
گفت‌وگوی ما با دکتر راضیه علی‌اکبری، پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه و کارشناس دینی رسانه ملی درباره این عید بزرگ و فلسفه آن است.
عید الاضحی، پیروزی عقل بر هوس
دکتر علی‌اکبری در خصوص عید اضحی می‌گوید: اضحی به معنای ارتفاع روز و امتداد نور آفتاب است و هنگامی كه خورشید بالا می‌آید و پیش از ظهر را ضحی گویند. چنان‌که در سوره شمس آمده است: «والشمس و ضحیها» یعنی قسم به خورشید و چاشتگاه آن. چون حجاج موقع بالا آمدن آفتاب قربانی می‌كنند و قربانی را اضحیه یا ضحیه گویند، به همین دلیل روز دهم ذی‌الحجه را كه پیش از ظهر آن، عمل قربانی انجام میشود عید اضحی نیز گفته‌اند. ایشان به تاریخ انجام قربانی برای این عید نیز اشاره کرده و توضیح می‌دهد: تاریخ نخستین قربانی بسیار قدیمی است و از زمان حضرت آدم ابوالبشر(ع) معمول بوده و در ادیان گذشته نیز جزو مقررات دینی به شمار می‌آمده، اما قربانی مشهور در تاریخ قربانی حضرت ابراهیم خلیل(ع) درباره یگانه فرزندش اسماعیل(ع) است كه در آیات ۱۰۲ تا ۱۰۷ سوره صافات بیان شده است: «فلما بلغ معه السعی الی و فدیناه بذبح عظیم». غریزه فرزنددوستی به ابراهیم(ع) می‌گوید اسماعیل(ع) را ذبح نكن، اما وظیفه الهی می‌گوید او را ذبح کن. حضرت ابراهیم(ع) در این دو راهی، رضای خداوند و وظیفه را بر تمایلات شخصی خود و غریزه پیروز كرد، از این رو باید آن را عید بگیرد. اینکه در حدیث می‌خوانیم: هر روز كه در آن معصیت خدا نشود، عید است نیز به همین معناست كه در برابر جاذبه‌های هوای نفس، خط خدا قرار گرفت. هر گاه انسان بر خواسته همه شیطان‌های درونی و بیرونی پا می‌نهد، آن روز را باید عید بگیرد. بنابراین عید قربان، روز پیروزی عقل و وحی بر هوا و هوس است.
عید قربان، مظهر وحدت مسلمانان جهان
عضو هیئت علمی دانشگاه در پاسخ به اینکه اسرار و حكمت قربانی چیست، بیان می‌کند: ابتدا فدا كردن مال و انفاق در راه خداست و دیگر اینکه كشتن حیوان اشاره به كشتن نفس اماره است و مرد خداشناس با شمشیر برنده عقل و ایمان، حیوان نفس را كه دائم او را به كارهای زشت وامی‌دارد کشته و خانه دل را از لوث نفس لئیم پاک کرده و آن را در راه حق و پیشگاه محبوب قربانی می‌کند و حج اکبر انجام می‌دهد. اگر نفس اماره و خواهش‌های او كشته نشود و آرام نگیرد، اگر تمام نعمت‌ها و ثروت‌های دنیوی در اختیارش باشد و زمین و آسمان را ببلعد، باز هم سیر نمی‌شود و ندای هل من مزید دارد.
دکتر علی اکبری تصریح می‌کند: عید قربان به عنوان یکی از مشترکات مسلمانان برای ایجاد وحدت، در کنار اعتقاد به خدا، پیامبر(ص) و کتاب واحد و همچنین اعتقاد به اعمال عبادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مشترک مانند نماز، روزه، جهاد، حج، نمازهای جمعه و عید فطر و مهم‌تر از همه، داشتن دشمنان مشترک همانند آمریکا و اسرائیل، ازجمله ابزار وحدت مسلمانان است. از مهم‌ترین آداب این روز، اجتماع مسلمین شامل شیعیان و برادران اهل سنت، در برگزارى نماز عید قربان و گرد هم آمدن همه مسلمین در كنگره‌اى واحد است. این اجتماع بزرگ، در حقیقت تجدید پیمان و احیاى حس برادرى و برابرى و استحكام بخشیدن وحدت میان مسلمین و اظهار قدرت و قوت است تا به دشمنان اسلام نشان دهند چگونه در صفوف مرصوص و دوشادوش یكدیگر، آمادگى دارند از كیان، شأن و شوكت اسلام و آیین اسلام دفاع كنند و نگذارند دست اجانب در میان جامعه اسلامى رخنه كند.
غنای معنوی و فکری مسلمانان در عید قربان
این مبلغ دینی در ادامه در مورد چگونگی تجلی وحدت مسلمانان جهان در عید قربان، توضیح می‌دهد: عید سعید قربان که به آن عید بزرگ یا عید کلان هم می‌گویند، در واقع نمادی از وحدت و همفکری مسلمانان عالم به شمار می‌رود. این عید سعید که جنبه‌های مختلف عبادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آیین نجات‌بخش اسلام را دربردارد، تجلی‌بخش غنای معنوی و فرهنگی مسلمانان بوده و شکوه و عظمت جهان اسلام را به‌خوبی به نمایش می‌گذارد، که همگان را به حیرت وامی‌دارد. عید سعید قربان اوج شکوه و عظمت مسلمانان را به جهانیان نشان می‌دهد، زیرا در این عید پرشکوه، مناسک حج که بزرگ‌ترین گردهمایی مسلمانان است، نیز ادا میشود.
قربان، بزرگ‌ترین عید مسلمانان، بهترین نمونه تجلی وحدت و عظمت جهان اسلام و آرمان‌های والای مسلمانان به شمار می‌رود و می‌توان از آن به عنوان بهترین الگو برای وحدت و یگانگی جوامع متفرق اسلامی یاد کرد. همان‌طوری که تمام فرقه‌ها و مذاهب در ادای فریضه بزرگ حج بدون استثنا گرد هم می‌آیند و این فریضه بزرگ الهی را در کنار هم انجام می‌دهند، چه بهتر که جوامع اسلامی در پرتو تفکر و خردجمعی با همگرایی و همبستگی بتوانند بسیاری از مشکلات امروز خود را نیز در ورای آن حل و برطرف کنند.
دکتر علی اکبری در پایان در پاسخ به این پرسش که عید قربان چگونه وحدت‌ساز است، می‌گوید: همان‌طور که در برگزاری مراسم عبادی و سیاسی حج، تمام مسلمانان از هر تبار، فرقه، نژاد، زبان و رنگ گرد هم می‌آیند و این فریضه الهی را انجام می‌دهند و تمام عوامل و اسباب افتراق و جدایی در این کنگره عظیم اسلام رنگ می‌بازد، چه بهتر با الگوبرداری از این مناسبت، در سایر مناسبت‌های مذهبی و ملی خود نیز از آن پیروی کرده و تمام اسباب وعوامل نفاق و شقاق، تعصب و تشتت و خشم و خشونت را یکسره کنار بگذارند و با سعه صدر و خلوص نیت، همدیگر را پذیرفته و به زندگی مسالمت‌آمیز بیندیشند. عید قربان، بهترین نماد همکاری، همیاری، همدلی و همفکری و نشان‌دهنده اتحاد، اتفاق، عزت و اقتدار مسلمانان در سراسر جهان است. چه بهتر که مسلمانان از این شیوه‌ها در سایر کارها و برنامه‌های خود برای حل مشکلات کلان جامعه مسلمانان بهره گیرند و به جای پراکندگی و پراکنده‌گویی به وحدت عمل و نظر بپردازند تا بیشتر از گذشته به آن دست یابند.
خبرنگار: نسرین نقدی
