آیا شخصیت تاریخی قطام واقعیت دارد؟

پرسش :
آیا شخصیت تاریخی قطام و قطع شدن سرش و نقش او در شهادت امام علی (علیه السلام) معتبر است؟
پاسخ :
بحث در رابطه با قطام اختلافی است و برخی محققان معاصر اصل وجود چنین شخصیتی را ساختگی می دانند. بعنوان مثال مرحوم سید جعفر شهیدی ماجرای نقش قطام در شهادت حضرت علی(علیه السلام) را با توجه به وجود تناقض‌هایی در نقل‌های مختلف آن وجد دارد، ساختگی می‌داند و می‌نویسد: گویا داستان قطام را ساخته و به کار آن سه تن [ابن ملجم و دو همدستش] پیوند داده‌اند تا بیشتر در ذهن‌ها جای گیرد.(۱)
اما در منابع تاریخی اینگونه آمده است که: قطام ازدواج با ابن ملجم را با شرایطی می‌پذیرد که یکی از آن شرایط کشتن حضرت علی(علیه السلام) است. بنا بر نقلی ابن ملجم، پیش از به شهادت رساندن امام علی (علیه السلام) با قطام ازدواج کرده و سه شب نیز پیش وی بوده‌است.(۲)
اما در مورد قطع شدن سرش به گفته جرجی زیدان، قطام پس از شهادت حضرت علی(علیه السلام) به مصر گریخت؛ ولی به جرم اینکه عمروعاص را از توطئه قتلش خبردار نکرد زندانی شد، وی از زندان فرار کرد و به سوی دمشق سفر می‌کند؛ اما در بین راه کشته و سرش جدا شد.(۳)

بنابراین اظهار نظر قطعی در مورد قطام و نقش او در قتل امام علی(علیه السلام) کمی مشکل و نیازمند بررسی های مفصل می باشد.

پی نوشت ها:
۱. شهیدی، سیدجعفر، علی از زبان علی یا زندگانی امیرالمومنان علی (علیه‌السلام)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پانزدهم، ۱۳۷۹ش. ص۱۶۴.
۲. ابن کثیر، البدایهوالنهایه، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۲۶.
۳. جرجی زیدان، قطام و نقش او در شهادت حضرت علی(علیه السلام)، مترجم ایرج متقی زاده، قم، میراث ماندگار، ۱۳۸۱ش. ص۳۰۲.