نشست علمی «ظرفیت‌های فلسفی و مدارا در افغانستان» روز چهارشنبه 24 عقرب 1402 خورشیدی، به مناسبت روز جهانی فلسفه، با دبیری احسان منتظر و کارشناسی آقایان استاد حسینداد شریفی و حسین سروش در نمایندگی المصطفی در کابل برگزار شد.
حسین سروش سخنان خود را با بررسی مفهوم فلسفه و مدارا آغاز کرد و گفت: از فلسفه نمی‌توان تعریف واحد به دست داد، زیرا این مفهوم در فرایند تاریخ و در بستر فرهنگ‌های مختلف معانی و تضمن‌های متفاوت را همرسانی کرده است. وانگهی هر متفکر و اندیشمندی متناسب با دستگاه فکری خود درک ویژه از فلسفه به دست داده است. با این وجود، اذعان داشت که فلسفه در یک معنا همان فرایند درک عقلی از جهان و هستی است. او سپس میان فلسفه‌خوانی، فلسفه‌دانی و فلسفه‌ورزی(تفلسف) تمایز گذاشت و اظهار کرد که در این جا به فلسفه‌ورزی نظر دارد و عنوان فیلسوف را شایسته کسی می‌داند که فلسفه‌ورزی می‌کند. سپس به ویژگی‌های فیلسوف پرداخت و گفت: از قدیم الایام «حقیقت»، «خیر» و «زیبایی» مثل اعلا تلقی شده است.
آقای سروش در پایان به تأثیر فلسفه‌ورزی به مدارا پرداخت و بیان کرد که باورهای ما به چند دسته تقسیم می‌شوند: باورهای ذهنی و باورهای عینی. باورهای ذهنی آن دسته از باورهایند که صدق و کذبش را نمی‌توان مدلل نمود. باورهای عینی، باورهایی‌اند که می‌شود برای نفی و اثبات آن استدلال نمود. اما این دسته از باورها نیز دوگونه اند؛ برخی از باورهای عینی به‌گونه‌ای‌اند که وسیله‌ی داوری آنها در اختیار ما نیست. برخی باورهای عینی اما به گونه‌ی‌اند که وسیله داوری آنها در دسترس است. او افزود: به لحاظ فلسفی فقط راجع به باورهای از این نوع اخیر نمی‌توان مدارا نمود. اما دو دسته دیگر را هیچ دلیلی بر عدم مدارا نداریم. خرد فلسفی به ما حکم می‌کند که در این موارد با مخالفان و دگراندیشان مدارا کنیم.
آقای استاد حسینداد شریفی کارشناس دیگر برنامه، ضمن تبریک روز جهانی فلسفه بیان داشت، فلسفه به‌رغم اینکه امروزه در دانشگاه‌ها و محافل اکادمیک رایج شده است، اما او ترجیح می‌دهد که از واژه حکمت استفاده کند؛ چه اینکه حکمت مفهوم اصیل‌تر می‌نماید و ریشه در تاریخ تفکر اسلامی دارد.
وی سپس به تعاریف مختلف از فلسفه پرداخت و در نهایت تعریف ملاصدرا از حکمت را مبنای سخنانش قرار داد و مؤلفه‌های این تعریف از فلسفه و لوازم آن را بر شمرد. از نظر ملا صدرا فلسفه عبارت است از: استكمال النفس الإنسانية بمعرفةِ حقائقِ الموجوداتِ على ما هي عليها، و الحكم بوجودها تحقيقا بالبراهين، لا أخذا بالظنِ و التقليدِ، بِقدر الوسع الإنساني اِنْ شئت قلت نظم العالم نظما عقليا علي حسب الطاقه البشريه ليحصل التشبه بالباري تعالي. وی این نکته در تعریف ملاصدرا از فلسفه را که در آن تشبه به باری تعالی هدف فلسفه‌ورزی دانسته شده است اساسی دانست و اظهار داشت که یکی از صفات اصلی حضرت حق رحمت و لطف حضرت حق نسبت به موجودات و به‌خصوص انسان‌هاست. وی به روایات نقل شده از معصومین(علیهم السلام) اشاره نمود که در آنها به اهمیت مدارا اشاره شده است و آن را رأس حکمت دانسته است (رأس الحکمه مداراه الناس).
وی در پایان تصریح کرد که حکمت و تفکر فلسفی در میان مسلمانان در شرایط کنونی مهجور افتاده است و بایسته است در تمامی رشته‌های دانشگاهی و کلیه مقاطع تحصیلی مباحث و مضامین فلسفی ارائه شوند.
