عُیونُ أخْبارِ الرّضا یا عیون الأخبار کتابی حدیثی درباره زندگی، آثار و روایات امام علی بن موسی الرضا(ع) نوشته شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱) عالم دینی شیعه امامیه. احادیث این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده است که بخشی از آنها گفته‌های خود امام رضا(ع) است و بخشی دیگر احادیثی است که او از امامان پیش از خود، روایت کرده است. عیون اخبار الرضا موضوع واحدی ندارد و به همین سبب در موضوعات مختلفی چون فقهی، اخلاقی ، سیره و کلام از منابع مهم شیعه به شمار می‌رود.
نوشتار اصلی: شیخ صدوق
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، عالم بزرگ شیعی قرن چهارم هجری قمری است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق، وفاتش ۳۸۱ق و مدفنش ری است. او را بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی قم به شمار آورده و حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده‌اند که بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه اثر او است.
تاریخ نگارش :
شیخ صدوق احتمالا این کتاب را پس از وفات رکن الدوله بویهی، یعنی پس از سال ۳۶۶ ق نگاشته است.
سابقه تک‌نگاری درباره امام رضا(ع)
قبل از عیون الاخبار، تک نگاری‌هایی درباره امام رضا(ع) نگارش یافته است:
«وفاة الرضا» اثر عبدالسلم بن صالح معروف به ابوالصلت هروی.
«اخبار علی بن موسی الرضا» اثر عبدالعزیز بن یحیی جلودی.
انگیزه تألیف : بنا به گفته شیخ صدوق در مقدمه کتاب، زمانی که صاحب بن عباد دیلمی – وزیر وقت و حاکم شیعی آن دوران – در مدح و ستایش علی بن موسی الرضا(ع) اشعاری را می‌سراید و آن را به او هدیه می‌دهد، وی نیز کتاب عیون اخبار الرضا را به پاس زحمات صاحب بن عباد نگاشته، به او اهدا می‌کند. شیخ می‌نویسد: «هدیه‌ای بهتر از این کتاب که از معارف بیکران امام رضا(ع) تألیف شده نیافتم تا در پاسخ دو قصیدۀ ابن عباد بفرستم».
او دو قصیدۀ صاحب را نیز در مقدمۀ کتابش آورده است که چند بیت ابتدایی آن به این شرح است:
یا سائرا زائرا إلی طوس مشهد طهر و أرض تقدیس
أبلغ سلامی الرضا و حط علی أکرم رمس لخیر مرموس
و الله و الله حلفة صدرت من مخلص فی الولاء مغموس
إنی لو کنت مالکا إربی کان بطوس الفناء تعریس
و کنت أمضی العزیم مرتحلا منتسفا فیه قوة العیس
لمشهد بالذکاء ملتحف و بالسناء و الثناء مأنوس
ای که به زیارت طوس -محلّ پاک و سرزمین قداست- رهسپاری! سلام مرا به حضرت رضا(ع) برسان و نزد بهترین قبر که صاحب آن بهترینِ به خاک سپردگان است فرود آی.
قسم به خداوند، قسمی که از انسانی مخلص و غرق در ولای اهل بیت صادر شده است.
که اگر برآوردن آرزوهایم به دست خودم بود، در مقابل خانه (حضرت رضا) در طوس اقامت میگزیدم.
و همچون شتران تیزپا می‌دویدم، به سمت حرمی که از نور و درخشندگی پوشیده شده و با نور و علوّ مقام مدفون است و همدم.
