ترجمۀ جلد دهم بحارالانوار، ترجمه بخشى از كتاب گرانقدر بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، تأليف علامه مجلسى(ره) است كه توسط محمدجواد نجفى انجام شده است. اين كتاب پيرامون زندگانى، فضائل، مناقب و همچنين معجزات حضرت زهراء و حسنين عليهم‌السلام است.
ساختار
جلد دهم چاپ اول اسلامىه؛ شامل سه بخش زندگى حضرت زهرا(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است. در چاپ جديد اسلامىه جلد دهم به سه جلد 43 و 44 و 45 تقسيم شد. جلد 43 در باب زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) است؛ جلد 44 شامل زندگى امام حسن(ع) و بخش اول زندگى امام حسین(ع) تا قبل از شب عاشورا مى‌باشد و جلد 45 وقايع شب عاشورا تا شهادت و پس از آن را بررسى كرده است.
در جلد 44 از بخش 24، اختصاص به زندگى امام حسین(ع) دارد كه با وصيت امام حسن(ع) نسبت به آن حضرت آغاز شده و سپس معجزات و مكارم اخلاق و مباحث ديگرى را مطرح كرده است.
گزارش محتوا
كتاب از چند بخش مهم و اصلى تشكيل يافته است، اين بخش‌ها شامل بخش مختص به حضرت زهراء عليهاالسلام، بخش شرح حال حضرت حسنين(ع) و بخش‌هاى خصوصى امام حسن مجتبى(ع) و امام حسین(ع) تشكيل شده است.
بخشى مربوط به حضرت زهرا(س)، شامل مباحثى چون ولادت و شهادت فاطمه زهراء(س)، معنى نامها، القاب و كنيه‌هاى حضرت و همچنين فضائل، مناقب، معجزات و اقوال اهل تسنن درباره فضائل ايشان است، چنانچه خرگوشى در كتاب: لوامع و كتاب: شرف المصطفى، ابوبكر شيرازى در كتاب خود، ابواسحاق ثعلبى، على بن احمد طائى، حسن بن علويه قطان در تفسيرهاى خود، ابونعيم (بضم نون و فتح عين) و قاضى نظرى عموماًاز حضرت امام صادق(ع) نقل كرده‌اند: راجع بتفسير آيه- 19- سوره الرحمن كه می‌فرمايد:«مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ» فرمود: حضرت على و زهراء عليهما السّلام دو درياى عميق ميباشند كه هيچ كدام بر ديگرى ظلم و تعدى نمي كنند.
به علاوه قسمتى از اين بخش، درباره اخلاق و رفتار، ازدواج و معاشرت ايشان با حضرت امير(ع) و مظلوميت، گريه، رحلت و در قسمتهایى درباره قيامت و دادخواهى ايشان و مواردى راجع به موقوفات و صدقات حضرت زهراء(س) می‌باشد.
در بخش دوم كه مربوط به امام حسن(ع) و امام حسین(ع)می‌شود پيرامون سه موضوع احاديثى عنوان می‌شود:
- ولادت و نام و نقش انگشتر حضرت حسنين(ع)
- فضائل و مناقب و امامت حضرت حسنين(ع)
- درباره اخلاق و رفتار حضرت حسنين(ع)
در بخش بعدی، راجع به شخص امام حسن مجتبى(ع) می‌باشد، چهار قسمت شده است:
- امامت امام حسن مجتبى(ع)
- معجزات امام حسن مجتبى(ع)
- بخش شانزدهم راجع به مناظرات و نيك رفتارى امام حسن مجتبى(ع)
- خطبه امام حسن(ع) و بيعت كردن مردم
بخش بعدی کتاب شامل زندگی امام حسین(ع) از شب عاشورا و وقایع پس از آن چنین است:
- در اين بخش حوادث شب و روز عاشورا و چگونگى شهادت اصحاب آن حضرت و بنى‌هاشم و سپس شهادت مظلومانۀ امام حسین(ع) و اتفاقات پس از آن را بيان كرده است. در صفحه 96 كتاب نيز زيارت‌نامه‌اى كه از ناحيۀ مقدسه امام زمان(عج) رسيده است، نقل شده است كه مترجم آن را ترجمه نكرده است.
- در اين بخش داستان شهادت طفلان مسلم، از كتاب امالى شيخ صدوق(ره) نقل شده است.
- در اين بخش اتفاقات پس از شهادت امام حسین(ع) و برخورد اهل‌بيت(ع) با اهل كوفه و رجوع آنها به مدينه و وقايع اسارت بيان شده است.
- در اين بخش عظمت شهادت آن حضرت و سنگينى آن بر آسمان و زمين و موجودات آمده است.
- ضجه و گريۀ ملائكه و پيامبران و فاطمه اطهر(ع) براى امام حسین(ع) در اين بخش بيان شده است.
- در اين بخش خواب ام سلمه و خبر دادن پيامبر خدا از شهادت امام حسین(ع) از منابع معتبر نقل شده است.
- دربارۀ نوحه جنيان براى امام حسین(ع)مطالبى در اين بخش آمده است.
- اين بخش راجع به مرثيه و اشعارى است كه در خصوص امام حسین(ع)سروده شده است. مترجم اين بخش را ترجمه نكرده است. ايشان در مورد ترجمه نشدن اين بخش چنين نگاشته است: چون اشعار اين بخش به قدرى مفصل است كه اولا خواننده را خسته مى‌كند و ثانيا نظم و شعر عربى آن لطافت ادبيت خود را از دست مى‌دهد و نظير ترجمۀ نثر عربى خواهد بود، لذا ما از ترجمۀ اشعار اين بخش خوددارى نموديم.
- اين بخش دربارۀ اين مطلب است كه چرا خدا عذاب قاتلين امام حسین(ع) را به تأخير انداخت.
- راجع به عذاب دنيوى قاتلين امام حسین(ع) است.
- اين بخش دربارۀ احوال خويشاوندان و مردم زمان امام حسین(ع) و اتمام حجت‌هایى است كه با يزيد كردند.
- راجع به تعداد فرزندان و زنان امام حسین(ع) است.
- در اين بخش حسب و نسب و احوال مختار بن ابوعبيدۀ ثقفى بيان شده است.
- اين بخش دربارۀ جور خلفاء بر قبر امام حسین(ع) و تخريب و اهانت به آن مضجع شريف مى‌باشد.
نكاتى درباره ترجمه
مترجم در اين كتاب تلاش نموده است كه در عين اين كه وفادار به متن باشد، ترجمه‌اى روان و غير تحت اللفظ ارائه دهد. ترجمۀ تحت اللفظى ترجمه‌اى گنگ و نامفهوم است و سبب ملامت و خستگى مى‌شود؛ بنابراین مترجم همراه با ترجمه هر كجا كه لازم دانسته توضيحاتى را داخل پرانتز و يا در پانوشت آورده است كه سبب روشنى و وضوح مطلب مى‌شود. اگرچه اين ترجمه در حد خود قابل تقدير و قدردانى است؛ امّا اشكالاتى نيز به چشم مى‌خورد كه مترجم از آنها غافل شده است. از جمله به اين موارد مى‌توان اشاره نمود:
- در ترجمۀ عناوين بخش‌ها، رعايت امانت نشده و ترجمۀ ناقصى ارائه شده است و اين در حالى است كه ترجمه آن قسمت لازم بوده و دليل موجهى براى حذف آن وجود ندارد.
- در متن عربى كلماتى داخل[] آمده است كه در ترجمه حتى در مواردى كه عبارت عربى نيز آمده، علامت مذكور نيامده است و در ترجمه نيز رعايت اين مطلب نشده است.
- مترجم بخش‌هاى از كتاب را به صلاحديد خود حذف كرده است. اگرچه اين نكته را در پانوشت تذكر داده است؛ امّا حذف بخش‌هایى كه مؤلف ذكر آن را لازم دانسته است، صحيح نيست. به عنوان مثال در صفحه 141 بيش از 10 خط خطبۀ فاطمۀ صغرى حذف شده است؛ در حالى كه مخاطب ترجمه افراد غير متخصص هستند و لازم است تمامى جملات براى آنها ترجمه شود.
- از لحاظ زمانى بايد جملات مرتبط هم زمان باشند و افعال آنها با دو زبان مختلف ترجمه نشوند و اين نكته در برخى موارد رعايت نشده است.
- در ترجمۀ آيات روال واحد رعايت نشده است و ترجمه تعدادى از آيات در متن و برخى ديگر در پانوشت آمده است. در مواردى نيز آدرس آيات فراموش شده است.
- ذكر عبارات عربى؛ مانند: «ايها الناس» به جاى «اى مردم» نيز از مواردى است كه از نقاط ضعف اين ترجمه به شمار مى‌رود.
- در ترجمه اشعار عربى نيز روال واحدى رعايت نشده است. در برخى موارد؛ مانند ص166 تنها مطلع ابيات آمده است؛ امّا در موارد ديگر تمامى ابيات آمده است و سپس ترجمه آنها را آورده است.
با توجه به اين كه اين ترجمه براى استفادۀ عموم مردم صورت گرفته است؛ سبک نگارش به گونه‌اى است كه مناسب مجالس ذكر مصيبت و عزادارى ابا عبداللّه(ع) باشد. جملات و ابياتى از متن انتخاب و عين عبارت ذكر شده است و سپس ترجمۀ آن آمده است؛ اين شيوه از يكنواختى متن مى‌كاهد و خواننده را به ادامۀ آن ترغيب مى‌كند.
