پرسش:
چرا تزئین مساجد با طلا حرام است، ولی در حرم‌ها جایز است و از شعائر الله محسوب می‌گردد؟ من طی مطالعاتی که داشتم از لحاظ سندی و آیات قرآن چیزی پیدا نکردم.
پاسخ:
هرگز مانند اخباریون، در پی این نباشید که برای تمامی موضوعات فرعی نیز آیه یا حدیثی بیابید؛ گاه در آیات یا احادیث، اصول کلّی تبیین شده‌اند و به فروعات تعمیم داده می‌شوند؛ چنان که در موضوعاتی چون بانک، بیمه، قوانین راهنمایی و رانندگی، اجازۀ اقامت یا روادید و …، هیچ حدیثی نمی‌یابید و هم چنین حدیثی در ممنوعیت تجارت اسلحه یا کشت و فروش تریاک وجود ندارد، اما در ذیل احکام حکومتی و …، حرام، ممنوع و جرم محسوب می‌گردند.
- -اگر در پی استنباط احکام از آیات و احادیث می‌باشید، باید توجه داشته باشید که به غیر از ظاهر حدیث یا آیه، دقت‌ها و ظرایف دیگری لازم است؛ مانند: یکی ندانستن مسجد و حرم؛ یا دقت به این که معمور نمودن مساجد یا حرم‌ها، معظم داشتن شعائر الله می‌باشند، نه به کارگیری طلا؛ لذا هیچگاه بیان نشده که استفاده از طلا در تزئینات حرم‌ها، از شعائر الله می‌باشد.
- -طبق فتوای آیت الله العظمی، امام خامنه‌ای: «زینت کردن مسجد به طلا اگر اسراف محسوب شود حرام است، و در غیر آن صورت هم مکروه است.»
مسجد و حرم
ابتدا باید دقت شود که چرا مسجد و حرم، هر دو مشابه و یک چیز فرض شده‌اند؛ در حالی که مسجد، بیت الله است، اما حرم، محدوده‌ای است که حرمت خود را دارد و هر کدام احکام جداگانه‌ای دارند، لذا نباید با هم مقایسه شوند و احکام مشابهی برای هر دو فرض شود.
به عنوان مثال: توقف در مساجد، برای افراد جُنب و حیض، حرام است، مگر آن که از دربی وارد و از درب دیگری خارج شوند، یعنی فقط عبور نمایند، و در مسجد الحرام و مسجد النبی صلی الله علیه و آله، همین مقدار نیز جایز نمی‌باشد؛ اما توقف در حرم‌ها، به غیر از محدودۀ ضریح، اشکالی ندارد.
- -برای مکان مسجد، خطبه خوانده می‌شود؛ ممکن است در محوطه بزرگی که به نام مسجد بنا شده است، فقط برای محوطه‌ای محدود، خطبه خوانده شود و مابقی حکم مسجد را ندارند؛ اما برای حرم‌ها و حتی مکان قرار گرفتن قبر و ضریح نیز هیچ خطبه‌ای خوانده نمی‌شود و حکم مسجد را ندارند.
- -مسجد، محل عبادت حق تعالی می‌باشد، اما حرم‌ها محل زیارت قبور اولیاء الله می‌باشند، اگر چه این زیارت نیز خودش عبادت است.
- -خانه‌های مؤمنان، همه مکان‌های نورانی و محترمی می‌باشند که خداوند سبحان، اجازه داده ذکر او از این خانه‌ها بلند شود، چنان که فرمود:
«فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ» (النّور، 36)
– [این نور] در خانه‌هایی است که خدا اذن داده [شأن و منزلت و قدر و عظمت آنها] رفعت یابند و نامش در آنها ذکر شود، همواره در آن خانه‌ها صبح و شام او را تسبیح می‌گویند.
قلوب مؤمنان نیز بیت الله و حرم الله است؛ اما خانه‌ها با اثاثیه تزئیین می‌شوند، ولی قلوب فقط با معرفت، ایمان و اخلاص، تزیین می‌شوند.
- -تزیین مساجد، با تمیزی و پاکی محیط، برخورداری از امکانات اولیه‌ای چون نور و تهویۀ مطبوع، خوش‌بویی، مفروش بودن و حضور مؤمنان و مسلمانان -به ویژه نوجوانان و جوانان- حاصل می‌گردد؛ اما تزیین حرم‌ها که قبور اولیاء الله و محل زیارت مؤمنان و محبّان می‌باشد، با ملزوما و امکانات بیشتر، چون طلاکاری، آینه‌کاری، نورپردازی و … نیز صورت می‌پذیرد که نه تنها اشکالی ندارد، بلکه جلوه و نمودی از محبّت مردم می‌باشد.
- -تزیئن با طلا، آینه، لوستر و …، وجه تمایز است که سبب تفاوت‌های ظاهری مکان‌ها می‌گردد و مساجد نباید چنین وجه تمایزی با هم داشته باشند و امتیاز آنها به تزئینات ظاهری بیشتر باشد؛ اما بدیهی است که حرم‌ها، باید وجه تمایز ظاهری بیشتری با سایر اماکن داشته باشند.
وجه تمایز بین مساجد، می‌تواند برخورداری از فضای بیشتر یا شبستان بزرگتر باشد و بزرگی گنبد یا بلندای مناره‌ها، هیچ امتیازی برای مساجد نمی‌باشند؛ اما تفاوت معماری، تزئین گنبد و مناره با طلاکاری یا کاشی‌کاری، و هم چنین تزئینات داخلی حرم‌ها، وجه امتیاز آنها با سایر اماکن می‌باشد که نه تنها خوب، بلکه لازم است و نمایشی از توجه و محبّت معماران و هنرمندان و عموم مردم می‌باشد.
مهم
سلاطین جائر و حاکمان کافر و ظالم، نه تنها با مساجد کاری نداشتند، بلکه بر فراز منابر آنها، برای فریب مردم و به رخ کشیدن قدرت و حاکمیت خود خطبه می‌خواندند؛ اما همیشه حرم‌ها را مورد حمله قرار داده و تخریب می‌نمودند و می‌نمایند!
معاویه لعنت الله علیه، بر فراز منبر رسول الله صلوات الله علیه و آله، خطبه می‌خواند، اما نه تنها هرگز به زیارت قبر شریف امیرالمؤمنین علیه السلام نرفت، بلکه دستور داد تا امام را قنوت نمازها، صبّ نمایند!
حکام کافر، جائر، جانی و ظالم، که به شرابخواری و فحشا نیز مشهور بودند، برای ساختن مساجد بسیار بزرگ، هزینه‌های گزافی می‌نمودند و می‌نمایند، اما دستور به ویرانی نمودن حرم‌ها دادند و جیره‌خواران آنها نیز برای تعمیر حرم‌هایی که با بمب آنها را ویران ساختند، اما و اگرها و شبهات فراوانی را فرافکنی می‌نمایند؛ لذا باید در چرایی این دو رویکرد متضاد، خوب اندیشه نمود!
برای مسجد، توجیه می‌آورند که بیت الله است، برای عبادت خداوند سبحان است و ما همه بندگان مؤمن او هستیم! اما، حرمت حرم‌ها را کسانی رعایت می‌کنند که برای امامان و اولیاء الله علیهم السلام حرمت قائلند و دشمنان اسلام، مسلمین و ولایت و امامت، نمی‌توانند و نمی‌خواهند که چنین ادعاهایی بنمایند!
دشمنان، از رویکرد مردم به مسجد نیز متنفرند و می‌ترسند، اما برایش چاره‌ها می‌اندیشند؛ ولی رویکرد مردم به امامان علیهم السلام و شوق مردم به نزدیکی به آنان با زیارت حرم‌هایشان، و آثاری که این رویکردها در ولایت‌پذیری و پویایی راه آنان دارد، دشمنان را به وحشت می‌اندازد؛ لذا چاره‌ای جز تخریب حرم‌ها و ضد تبلیغ علیه بازسازی و زیارت حرم‌ها نمی‌یابند!
*- به راستی چرا در همین عصر ما، داعشی‌های امریکایی و سلفی‌های انگلیسی، به هر شهری در عراق و سوریه وارد شدند، ابتدا حرم‌ها را ویران ساختند؟! چرا در حرم‌های امیرالمؤمنین، کاظمین، حرم امام رضا علیهم السلام و …، بمب‌گذاری کردند؟! آیا صرفاً با نماز و دعای مؤمنان مشکل داشتند، یا با محبّت و مودّت آنان نسبت به اهل بیت علیهم السلام، دشمنی داشتند و دارند و چرا؟!
حدیث
پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله:
«لَا تُزَخْرِفُوا مَسَاجِدَکُمْ کَمَا زَخْرَفْتِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَى بیَعَهُمْ» (مستدرک الوسائل، ج 3 ، ص 371)
– زینت نکنید مسجدهایتان را، آن گونه که یهودیان و مسیحیان عبادت گاه‌های خود را زینت می‌کنند.
در این حدیث، اشاره مستقیمی به طلاکاری نشده است، بکله کلاً از الگوپذیری از یهودیان و مسیحیان در تزیین مساجد منع شده است و آنان عبادتگاه‌ها (کنیسه‌ها و کلیساها) را با طلاکاری، نصب مسجمه‌ها و نقاشی‌ها تزیین می‌نمایند.
