پرسش:
در رابطه با مکان و زمان رحلت حضرت زینب (س) چه می‌دانیم؟
پاسخ:
در رابطه با رحلت حضرت زینب(سلام‌الله علیها) سه نقل تقریباً در حد مشهور آمده است یعنی هر کدام در حد خودشان مشهوراند و همین باعث اختلاف هم شده است؛ چون بالاخره سه نظریه هست.
یک نظریه این است که حضرت زینب در مصر وفات یافت؛ آنان که گفته‌اند مقبره آن حضرت در مصر قرار دارد، این گزارش را نقل کرده‌اند که بعد از مراجعت کاروان اسرای کربلا از شام به مدینه، جو عمومی مدینه ناآرام شد. خب در سال ۶۲ هجرت قضایای«حَرّه» پیش آمد و حاکم مدینه نامه‌ای برای یزید نوشت و وضع پیش آمده در مدینه و نقش حضرت زینب در ناآرامی‌ها و بیداری و مقاومت مردم را توضیح داد که اگر این بانو این‌جا بماند، مدینه از دست می‌رود یا اصلاً از دست رفته است. یزید هم در پاسخ نوشت زینب را از مدینه اخراج کن. حاکم مدینه هم حضرت را از مدینه هجرت داد و ایشان هم به مصر رفت و مورد استقبال حاکم مصر و عده‌ای از اهالی مصر قرار گرفت و بعد از گذشت حدود یک سال، در غروب ۱۵ رجب سال ۶۳ در قاهره رحلت فرمود و بعضی‌ها هم گفته‌اند حضرت به شهادت رسید چون ایشان را مسموم کردند.
قول دوم این است که حضرت در شام از دنیا رفته‌اند. طرفداران این قول، می‌گویند حاکم مدینه به یزید نوشت و یزید هم حضرت را به دمشق تبعید کرد و ایشان به شام رفت و در یک منطقه‌ای به نام «راویه»-همین منطقه‌ای که حضرت دفن است- عبدالله‌بن‌جعفر باغی داشت که این‌ها آمدند و در آن‌جا ماندند و در تاریخ ۱۵رجب سال۶۳ هم حضرت از دنیا رفت. در این رابطه، این احتمال هم وجود دارد که یزید می‌خواست که به خودشان نزدیک‌تر باشد تا بتوانند ایشان را کنترل کنند، لذا آن حضرت را از مدینه به دمشق تبعید کردند.
قول سومی هم وجود دارد که اصلاً حضرت در خود مدینه در کنار قبر شوهرش عبدالله‌بن‌جعفر که در مدینه دفن است، دفن شده باشند. البته یک قول هم داریم که عبدالله‌بن‌جعفر در باب‌الصغیر سوریه دفن است؛ ولی یک قول هم داریم که در مدینه دفن است و حضرت زینب هم در کنار قبر شوهرش در مدینه مدفون است. طرفداران این قول می‌گویند ما دلیلی نداریم که حضرت زینب‌کبری بعد از این که از شام به مدینه برگشتند، دوباره از مدینه خارج شده باشد؛ بنابراین لازمه این کلام این است که ایشان در مدینه از دنیا رفته و در مدینه دفن شده باشد.
در هر صورت این سه قول وجود دارد و آن قولی که در بین نویسندگان ما مشهورتر است، سوریه و قاهره است که می‌دانید آن‌جا به قبر سید زینب(سلام‌الله علیها) مشهور است و مصری‌ها هم علاقه‌مند هستند؛ چون یک ایامی فاطمیون در مصر حاکم بودند که گرایش‌های شیعی داشتند و الان هم بیشتر مردم مصر شافعی‌اند و شافعی‌ها هم مجموعاً محب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) هستند و اگر چه از نظر مبانی فقهی و کلامی اختلافات فراوانی وجود دارد، اما از نظر محبت به اهل‌بیت، شافعی‌ها از فرق دیگر سنی به ما نزدیک‌ترند.
آنان که مدفن حضرت را مدینه یا شام می‌دانند، معتقدند آن بانویی که در مصر مدفون است، زینب صغری است که ام‌کلثوم باشد، نقل است که او در مصر است.
یک بار که با حاج‌آقای ابوالزوجه مرحوم آیت‌الله محمدی تاکندی(رضوان‌الله تعالی علیه) خدمت مرحوم آقای مرعشی نجفی، رفته بودیم، ایشان نظر آقای نجفی را راجع به مدفن حضرت زینب(س) جویا شدند، که ایشان بیشتر مصر را قبول داشت و از منبری‌ها هم شنیدم که مرحوم آقای نجفی در مکتوبات‌شان هم همان شهرتی را که در بین مولفین و مورخین وجود دارد، قبول داشت و می‌فرمود ایشان همان دختر بزرگ امیرالمومنین(ع) حضرت زینب کبری به معنای واقعی خودش است نه ام‌کلثوم باشد.
