چکیده
سیر تحولات تاریخی ولایت دایکندی با تاکید برنقش شیعیان از آغاز تا دوران معاصر پرسش اساسی تحقیق حاضر است. باتوجه به اصل اهمیت تاریخ نگاری و بازخوانیِ حوادث تاریخی، بررسی موضوع تحقیق حاضر از اهمیت خاصی برخوردار است. هم از جهت که در ولایت دایکندی تاکنون تحولات تاریخی ناگوار در ادوار مختلف، اتفاق افتاده است و تحلیل وبررسی آن ضرورت دارد. و هم از جهت که شیعیان این ولایت، نقش اساسی و محوری در ایجاد آن تحولات داشته اند؛ لذا تحولات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی واقتصادی که شیعیان این منطقه درآن نقش ایفا نموده اند، برجسته و قابل تحلیل و بررسی است. با توجه به اینکه تحولات فراوان در ولایت دایکندی رخ داده است و نقش شیعیان نیز در ایجاد آن تحولات برجسته است، این تحولات در پژوهش حاضر مورد بحث قرار گرفته است. دایکندی ازسوابق درخشان در جغرافیای تاریخی، انسانی، سیاسی وطبیعی برخوردار است. ورود تشیع دراین منطقه همزمان باحکومت ظاهری (40_35 هجری) حضرت علی(ع) بوده است، مردم این منطقه همواره از محبان و ولایت مداران واقعی بوده اند که تحت هیچ شرایطی دست از محبت علی(ع) بر نداشته اند. شیعیان دایکندی در تحولات تاریخیِ که از ورود تشیع تا آغاز حکومت ابدالیان اتفاق افتاده اند ، نقش مهم در تحولات این عصر داشته اند، جنگ های متعدد شیعیان غور علیه بنی امیه، مشارکت وسهم فعال شیعیان دایکندی در لشکر ابومسلم خراسانی، دفاع مردم غور ودایکندی درحمله سلطان محمود به این سرزمین وحمایت ازقیام حضرت یحیی از مهمترین نقش شیعیان دراین دوره است. شیعیان دایکندی وغور درعصر ابدالیان، نتوانستند به مقام های بالای دولتی راه پیدا کنند. فرهنگ مردم دایکندی دراین عصر، براساس فرهنگ اسلامی وشیعی بوده اند.
ازنظر اجتماعی واقتصادی به دلیل حکومت های ملوک الطوایفی و موانع اقتصادی ، تحولات قابل توجهی رخ نداده است. اما حکومت عبدالرحمان خان، علیه شیعیان این منطقه به شدت ظالمانه بوده و مردم را بی رحمانه به قتل می رساندند؛ ولی درمقابل، دراین دوره تاریخی، قیام های عزت مندانه و افتخار آفرینی با نقش محوری شیعیان رخ داده است. قیام ابراهیم خان گاوسوار علیه حکومت جور، قیام مردم ارزگان بعد از تسخیر این سرزمین و قیام ها ومبارزات اشخاص متعدد دراین زمان، از تحولات مهم سیاسی محسوب می شود. دراین دوره که شیعیان دایکندی حوادث خونباری را می بینند، درحکومت 21 ساله عبدالرحمان خان، اجازه فعالیت های سیاسی و فرهنگی را نداشتند. شیعیان دایکندی بعداز انقلاب اسلامی، کودتای 7 ثور سال 57 ش، دربرابر تجاوز ارتش شوروی به دفاع از خاک و جان و ناموس خویش، جانانه جهاد ودفاع کردند. قیام عزت مندانه مردم دایکندی در18 حمل 1358 ش، علیه مارکسیست ها وکمونیست ها انجام گرفت که تحول مهم درآن زمان محسوب می شد. بعد از انقلاب اسلامی در افغانستان، شیعیان دایکندی دوره های مختلفی را تجربه کرده اند که در هر دوره مردم این سرزمین در تحولات تاریخی نقش اساسی وکلیدی ایفا نموده اند.
