مسجد جامع «محمد حنیف» در «داکا»، پایتخت بنگلادش مسجدی است که زندگی زمینی و آسمانی را به شیوه ای شاعرانه به هم متصل می کند.
مسجد جامع محمد حنیف کجاست؟
مسجد جامع محمد حنیف واقع در شهر پر جمعیت داکا در کشور بنگلادش است. این مسجد در مجاورت قبرستان عظیم پور در لالباغ قرار دارد و دارای فضایی آستانه است که با الهام از معماری مسجد اعظم شاه ساخته دست مغولان در قلعه لالباغ طراحی و ساخته شده است. در حقیقت، طرح جدید دور شدن از مساجد سنتی در دو طرح فیزیکی و فلسفی است که ایده های قدیمی و جدید را در یک مفهوم معاصر تلفیق می کند. «رفیق اعظم» معمار برجسته در شاتوتو در این باره می گوید: فلسفه وجود هر مسجد ایجاد فضایی برای نماز، تأمل و بازگشت به سوی خداست. مسجد جامع محمد حنیف فضایی را ایجاد می کند که به عنوان یک واسطه میان آشفتگی زندگی زمینی و قاطعیت آرام مرگ عمل می کند.
به گفته دست اندرکاران هدف از این پروژه اتصال زندگی آسمانی و زمینی به روشی منظم و شاعرانه است. این مسجد به دو فضای آجری در دو طرف محل اقامه نماز یا صحن تقسیم شده است. مفهوم طراحی این مسجد ایجاد یک پنجره شفاف بین دو زندگی یعنی زندگی مادی خاکی و زندگی آسمانی است. این مسجد مانند پنجره ای عمل می کند که نمای هر دو طرف را فراهم می کند. ضلع جنوبی این مسجد رو به زندگی پر مشغله روزانه دارد، درحالی که ضلع شمالی نگاهی به محل استراحت مردگان دارد.
هدف معماری در این پروژه تلفیق فرم های تاریخی و عناصر معاصر بوده است که از آن جمله می توان به ستون های بتونی مشخص به شکل قارچ در نمازخانه های اصلی اشاره کرد. گفته می شود این به منزله دورشدن از طراحی های سنتی در هر دو طرح فیزیکی و فلسفی و ترکیب ایده های قدیمی و جدید را با یک مفهوم مدرن است. ستون ها به جای استوانه های سنتی به شکل درختانی با تنه هستند که به سایبان های سیمانی متصل می شوند دارند و محیطی شبیه جنگل ایجاد می کنند و این جنگل داخلی دارای ترکیبی از روشنایی طبیعی و مصنوعی است.
معماری مسجد جامع محمد حنیف در داکا بنگلادش
“Shaan” یک ویژگی کلیدی بود که از مسجد مغول مشتق شده بود، به عبارتی همان تراس گسترده متصل به ورودی سالن اصلی است و وقتی فضای داخلی پر است فضای اضافی برای نماز را فراهم می کند. در غیر این صورت به عنوان یک مرکز اجتماعی برای گردهمایی ها عمل می کند. از آنجا که از جنوب با جاده و از شمال با گورستان عظیم‌پور هم مرز است ، این مسجد به عنوان یک فضای انتقالی بین زمینی و آسمانی عمل می کند که در آن Shaan حجاب بین قلمروها است.
سالن اصلی یک فضای باز بزرگ است که توسط ستون های سیمانی با تنه ها نگه داشته می شود و به سایبان هایی گسترش می یابد که اسلب های بالا را نگه داشته و یک جنگل داخلی را ایجاد می کند. پنجره ها در امتداد دیوارهای شمالی و شرقی اتاق را با نور روز جاری می کنند در حالی که دیوار آجری سوراخ دار در جنوب فیلتر نور و سر و صدا از جاده را فیلتر می کند. چراغ های طبقه در خطوط قطر برای نشان دادن محل ایستادن در هنگام نماز و در کنار چراغ های حلقه ای متصل به ستون ها سازمان یافته اند و روشنایی محیطی بدون سر و صدا را فراهم می کنند.
سقف و کف در امتداد دیوار غربی به ترتیب از شیشه معمولی و شیشه مات ساخته شده اند. این طرح شامل “مهراب” نمی شود. در عوض ، طراحی جدید دارای یک ممبر در مرکز است که کل قسمت شیشه ای کف را به نمایشی نمادین از اهمیت آن ها به امام جماعت اختصاص می دهد. خارج از اوقات نماز ، نیمکت ها و کتاب هایی در کف شیشه در دسترس است تا هر کسی در زیر نورگیر از نشستن و مطالعه آن لذت ببرد.
معماری پل های مواصلاتی مسجد
پل شمالی متصل کننده سطوح فوقانی مجموعه به موازات قبرستان طراحی و اجرا شده و یک قاب سینمایی را برای قدردانی از زندگی و افراد در گذشته ایجاد می کند. دیواره جنوبی پل از شیشه های نیمه مات ساخته شده و روی آن یک سوره یا دعا نوشته شده است، در حالی که ضلع شمالی آن ساخته شده از شیشه های شفاف تر است و منظره ای واضح از قبرستان را فراهم می کند. دعایی که روی شیشه جنوب نوشته شده است ، در مورد عبور اجتناب ناپذیر پل صراط است و عبور از شیشه و فولاد ما را فراتر از یک روش حرکت بدن ، بلکه وسیله ای برای حرکت روح می داند.
معماری وضوخانه مسجد جامع محمد حنیف در داکا بنگلادش
ساختمان شرقی پل شامل فضای نمازخانه و اتاق های تیم مدیریت زنان در طبقه فوقانی با فضای وضو در طبقه همکف است. در گذشته نمازگزاران و مریدان، خود را در حفره های آب می شستند در حالی که در حال حاضر مردم از شیر آب استفاده می کنند. فضای وضو در مسجد جدید دارای دو شیر آب و یک حوضچه کوچک آب است و این باعث می شود که نمازگزاران، راحتی را به سنت دیرینه ترجیح داده و بین این دو فاصله داشته باشند.
بخشی از سقف بالای استخر برای تأمین روشنایی طبیعی و تهویه مطبوع و همچنین تداوم اتصال زمینی بین باران و آسمان باز مانده است. در گوشه جنوب غربی مسجد “مناره” قرار دارد – برجی که از آن اذان می خوانند. به طور سنتی ، یک موذن به بالای برج می رود تا عاشقان را به نماز دعوت کند. اما مناره این مسجد از بلندگو و میکروفون برای استفاده راحت از پایین استفاده می کند. جالب است بدانید برای بالا رفتن از مناره آسانسوری تعبیه شده است. در مجموع، معماری مسجد جامع محمد حنیف موفق به تلفیق ارزش های سنتی و فلسفه مدرن در یک طراحی معاصر شده و قابل دسترسی بازدید کنندگان و مسلمانان سراسر جهان می باشد.
فضاهای وضوخانه طبقه همکف و مناره ای که به صورت مستطیل ساخته شده و دارای آسانسور است به عنوان ترکیبی دیگر از طراحی های تاریخی و مدرن تلقی می شود. ساخت مسجد از آجر نیز اقدامی برای بهره گیری از نمونه های تاریخی مساجد در دیگر مناطق شهر است.
معماری این مسجد با الهام گرفتن از مساجد پیش از مغول ها قصد دارد رابطه ای را با تاریخ برقرار کند. مصالح مورد استفاده برای ساخت مسجد نیز بر همین مسئله تاکید دارد. همان طور که در بیشتر مساجد تاریخی این منطقه دیده می شود، آجر سوخته مصالحی است که تقریبا برای همه سازه ها استفاده می شود و گاهی اوقات با کاشی های سفالین پوشانده می شود تا تنوع در طراحی ایجاد شود.
