پرسش:
دعا و ذکری را که برای بخشش گناهان کبیره وجود داد نام ببرید؟
پاسخ:
“گناه”، هر چه که باشد، یا در اتخاذ مواضع است و یا در عمل؛ بنابراین نباید انتظار داشت که صرفاً با “الفاظ” بخشوده شوند.
برخی به مفهوم و حقیقت “دعا و ذکر” توجه ندارد و ناخودآگاه گمان دارند که اگر چند لفظ را بر زبان جاری کنند، ناگهان “کُن فَیَکون” می‌شود! بسیاری هم از روی تنبلی، می‌خواهند تمامی امور، مشکلات و … را فقط با بیان چند لفظ، مرتفع نموده و به انجام رسانند!
بدیهی است که چنین بینشی صحیح نیست و خداوند سبحان ما را به “لفاظی” دعوت و امر ننموده است.
- -بنابراین، بخشوده شدن گناهان به این است که ابتدا انسان از صمیم قلبش از خداوند متعال طلب بخشش (عفو) و پوشش (مغفرت) نماید، یعنی همان “استغفار”؛ و سپس از مواضع نادرستش و عملکردهای ناصواب (گناهش)، به سوی خدا بر گردد، یعنی همان “توبه”.
ذکر «اَسْتَغْفِرُ اللّه رَبِّی وَاَتُوبُ اِلَیهِ» و یا اذکار دیگری که به قصد استغفار و توبه وارد شده، مانند: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ» و …، آنگاه مقبول و مؤثر واقع می‌شود که ذاکر [گوینده]، حال قلبش را به زبانش جاری کند، وگرنه اگر در قلب، نیت، تصمیم، عزم و اراده نباشد، و تحولی ایجاد نشده باشد، روزی ده هزار بار نیز این اذکار را بگوید، هیچ اتفاقی نمی‌افتد.
نقش محبت:
بیشترین چیزی که در بخشش گناهان مؤثر است، “محبت به خداوند متعال” می‌باشد که البته مستلزم شناخت اوست.
هر چه بیشتر خداوند سبحان را بشناسیم، بیشتر او را دوست خواهیم داشت و هر چه بیشتر او را دوست داشته باشیم، او ما را بیشتر دوست خواهد داشت و وعده داده که به خاطر این محبت متقابل، گناهانمان را می‌بخشد؛ و البته هر محبتی، باید ظهور و بروز داشته باشد که ظهور محبت به خداوند کریم، تبعیت از فرستادۀ اوست:
«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (آل عمران، 31)
ترجمه: بگو: «اگر خدا را دوست مى‌داريد، از من پيروى كنيد! تا خدا (نيز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزندۀ مهربان است»
نقش تقوا
چنان که بیان شد، “ذکر”، فقط لفظ نیست – “ذکر” جادو و جنبل نیست؛ بلکه “ذکر”، به یاد خدا بودن و متوجه معاد و روز ملاقات بودن است؛ و البته کسی که به یادِ خداوند رحمان و رحیم است قربِ او در بهشتش را هدف گرفته است، “تقوا” را در تمامی امور شخصی و اجتماعی‌اش رعایت می‌کند، پس خداوند متعال نیز هم به او قدرت تشخیص می‌دهد و هم گناهانش را می‌پوشاند و می‌بخشد:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَانًا وَيُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» (الأنفال، 29)
ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، براى شما وسيله‌اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‌دهد؛ (روشن‌بينى خاصّى كه در پرتو آن، حق را از باطل خواهيد شناخت) و گناهانتان را مى‌پوشاند؛ و شما را می‌آمرزد؛ و خداوند صاحب فضل و بخشش عظيم است!
ذکرِ ذاکرین:
چه ذکری بالاتر و مؤثرتر از ذکری است خداوند متعال بفرماید: «این است ذکرِ ذاکرینِ من»؟
بیان شد که “ذکر خدا = یاد خدا”، در اطاعت او و تبعیت از فرستاده‌اش ظهور و بروز دارد؛ یعنی در بندگی و عبادت تجلی می‌یابد و البته که سرآمد تمامی عبادت‌ها، “نماز” است، چه واجب و چه مستحب، به ویژه نماز شب.
- -جدیت و توجه به نماز و نیز رویکرد به ایمان، تقوا و عمل صالح و کارهای نیک برای خداوند متعال، خودش سبب عفو و مغفرت گناهان از جانب او می‌گردد، چنان که فرمود:
« وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ» (هود علیه السلام، 114)
ترجمه: در دو طرف روز، و اوايل شب، نماز را برپا دار؛ چرا كه حسنات، سيئات (و آثار آنها را) از بين می‌برند؛ اين تذكّرى است براى كسانى كه اهل تذكّرند!
دعاها:
می‌شود اذعان نمود که تقریباً در تمامی دعاهای وارده از اهل عصمت علیهم السلام، عفو و مغفرت الهی مسئلت شده است که شاید سرآمدشان، دعای کمیل از امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام می‌باشد که از همان آغاز، پس از حمد و ثنای پروردگار، چنین مسئلت می‌دارند:
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَهْتِكُ الْعِصَمَ؛
خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی را که پرده مصونیتم می‌درد؛
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُنْزِلُ النِّقَمَ؛
خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی را که کیفرها را فرو می‌بارند؛
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُغَيِّرُ النِّعَمَ؛
خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی که نعمت‌ها را دگرگون می‌سازند؛
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَحْبِسُ الدُّعَاءَ؛
خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی را که دعا را از اجابت بازمی‌دارند؛
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تُنْزِلُ الْبَلَاءَ؛
خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی که بلا را نازل می‌کند؛
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِى كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ، وَكُلَّ خَطِيئَةٍ أَخْطَأْتُها؛
خدایا! بیامرز برایم همه گناهانی را که مرتکب شدم و تمام خطاهایی که نموده‌ام.
- -یا هم چنین است “دعای مجیر” که سراسر ذکر اسمای الهی و طلب نجات از عذاب است – یا “مناجات التائبین – مناجات الشّاکین – مناجات الخائفین – مناجات الرّاجین” در مناجات “خمس غشر” از امام سجاد علیه السلام که در مفاتیح الجنان درج شده است.
- -بنابراین، مهم است که توجه حاصل شود، حال استغفار و توبه دست دهد، درخواست بخشش و پوشش (عفو و مغفرت) فقط لفظی نباشد و بازگشت (توبه)، عملی باشد. این حال که دست داد، به تناسب اذکار گوناگون را بر زبان آوریم و دعاهای متفاوت را با خلوص و توجه بخوانیم.
