مَعانی الأخبار کتابی حدیثی است که توسط شیخ صدوق، محدث مشهور شیعه در قرن چهارم هجری، با موضوع فقه الحدیث تألیف شده است. این کتاب شامل مجموعه روایاتی از رسول خدا(ص) و ائمه معصومین است که در توضیح حدود پانصد اصطلاح قرآنی، روایی، کلامی و فقهی بیان شده است. صدوق در این کتاب برخی مطالب اعتقادی را با استدلال همراه کرده و گاه برخی روایات را با چند سند نقل کرده است و در مواردی نیز حدیث را به صورت تقطیع‌شده نقل کرده است.
صدوق در این کتاب روایاتی را نقل کرده است که خود، آن‌ها را از راویان پیشین شنیده و در مواردی نیز زمان و مکان شنیدن حدیث را ذکر کرده است. بیشترین نقل او از پدرش ابن‌بابویه و سپس از ابن ولید قمی است. تعداد احادیث کتاب را براساس شمارش احادیث تکراری یا احادیثی که در بین سایر احادیث آمده است ۷۸۴، ۸۰۹ و ۸۳۷ حدیث گفته‌اند که در ۴۲۹ باب گرد آمده است. معانی الاخبار بارها به فارسی ترجمه و ازسوی ناشران مختلف منتشر شده است.
اعتبار و ارزش کتاب
معانی الأخبار کتابی حدیثی نگاشته شیخ صدوق از محدثان مکتب حدیثی قم در قرن چهارم هجری قمری است. موضوع این کتاب فقه الحدیث یا همان توضیح معانی احادیث و مفاهیم به‌کاررفته در دیگر احادیث معصومان است.[۱] به گفته غفاری حدیث‌شناس قرن چهاردهم و مصحح کتاب‌های متعدد حدیثی، اهمیت این کتاب ناشی از همین موضوع خاص آن است که در مقام بیان مفاهیم احادیث و مشکلات اخبار از زبان اهل بیت است. به گفته غفاری کتابی مانند معانی الاخبار و بر سبک آن نوشته نشده و فواید آن در کتاب‌های دیگر یافت نمی‌شود.[۲]
معانی الاخبار مانند دیگر کتاب‌های شیخ صدوق، پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار داشته و از معتبرترین اصول روایی شیعه به شمار می‌آید و روایات آن در بسیاری از مجموعه‌های بزرگ روایی شیعه مانند کتب اربعه، بحار الانوار[۳] و وسائل الشیعة[۴] آمده و به آن استناد شده است.
شیخ صدوق، کتاب معانی الاخبار را بعد از کتاب‌های «توحید» و «علل الشرایع» نوشته و نگارش آن به سال ۳۳۱ق پایان یافته است.[۵]
هدف از تدوین کتاب
شیخ صدوق اولین باب کتابش را با بابی شروع کرده که نشانگر وجه نامگذاری کتابش به معانی الاخبار است و در این باب سه روایت نقل کرده است که محور آن توصیه امامان(ع) به فهم معانی سخنانشان است و آن را معیار فقه و فهم درست دین دانسته‌اند و بلکه آن را معیاری برای دستیابی به بالاترین درجات و مراتب فقه برشمرده‌اند. در روایتی امام باقر(ع) در همین باب منزلت شیعیان را در پرتو فهم درست روایات دانسته و فهم روایات را راه نائل شدن به بالاترین مراتب ایمان معرفی کرده است.
