امروزه زندگی اکثر مردم، بی برکت شده است، با اینکه در آمد و حقوق مردم و ظاهر زندگی مردم خیلی بهتر از گذشته است، اما در زندگی مردم آرامش نیست و این نشانه بی برکتی در زندگی ها است، حال سؤال این است که چه عواملی سبب بی برکتی می شود؟

برکت چیست و چگونه می شود چیزی اعم از مادی و معنوی دارای برکت شود؟ و اگر چیزی دارای برکت شود چه اتفاقی می افتد؟

معنای برکت

برکت به معنای پایداری خیر الهی در چیزی و رشد و افزایش آن و درخواستی است که هر انسان مومن از خدا دارد، بار ها یکی از دعاهایی که در حق شما شده و یا شما در حق دیگری کرده اید، این بوده است: خدا به زندگی شما برکت دهد!، خدا در مالت برکت دهد! خدایا در زندگی و مالم برکت ده! اما این که چگونه می توان به زندگی و چیزی برکت داد، مساله ای است که هر مومنی دوست دارد تا علل و عوامل آن را بشناسد؛ زیرا می داند برکت در هر چیز به معنای پایداری خیر و رشد و بهره گیری بهینه و کامل از آن است.

نگاه مردم نسبت به برکت

بعضی ها برکت و خوشی خوشبختی را در زیادی مال و ثروت می بینند، در حالی که اینگونه نیست بلکه آنچه سبب آرامش انسان است زندگی خدائی و برکت الهی است، خداوند درگوسفند خیر کثیر گذاشته است، گوسفند سالی یک بار زایمان می کند و هر سال تعداد زیادی از آنها ذبح می شوند؛ ولی نسل آن زیاد می شود؛ اما سگ یا خرگوش گاهی درسال بیش از چندبار زاد و ولد دارند و در هر بار هم چندین توله را به دنیا می آورند ولی در نسل آنها برکت نیست.

لذا برکت را به  معنى” ثبات” و استقرار چيزى دانسته اند و به هر نعمت و موهبتى كه پايدار بماند اطلاق مى‏گردد، در برابر موجودات بى‏بركت كه زود فانى و نابود و بى اثر مى‏شوند (تفسیر نمونه، ج6 ص266) لذا کسانی هستند که ماهانه درآمد بسیار کلانی دارند اما هیجگاه مالشان برکت ندارد.

ایمان و تقوی

وَ لَوْ أَنهَُّمْ أَقَامُواْ التَّوْرَئةَ وَ الْانجِيلَ وَ مَا أُنزِلَ إِلَيهِْم مِّن رَّبهِِّمْ لَأَكَلُواْ مِن فَوْقِهِمْ وَ مِن تحَْتِ أَرْجُلِهِم  مِّنهُْمْ أُمَّةٌ مُّقْتَصِدَةٌ  وَ كَثِيرٌ مِّنهُْمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ(المائده، 66) یعنی اگر کسی به فرمایشات خداوند ایمان بیاورد و به آن عمل کند، از فرق تا قدم غرق نعمت خواهند شد و اگر کسی از فرمایشات خداوند سرپیچی کند از نعمتهای خداوند محروم خواهند شد و برکت از زندگی آنان خواهد رفت.

وَ مَن يَتَّقِ اللَّهَ يجَْعَل لَّهُ مخَْرَجًا وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يحَْتَسِبُ  وَ مَن يَتَوَكلَ‏ْ عَلىَ اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ  إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ  قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ قَدْرًا(2 و 3)

وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ (الاعراف، 96) خلاصه؛ تکذیب یعنی گناه و گناه سبب بی برکتی می شود.

دنیا، دنیای اسباب و مسببات است و خداوند خالق این همه موجودات است و خداوند جوری این عالم را خلق فرموده است که اگر کسی بر اساس قوانین آن و سنتهای آن عمل کند؛ نتیجه خوبی بگیرد و اگر کسی بر خلاف سنتهای الهی عمل کند نتیجه عکس می گیرد چون خداوند چنین اراده کرده است.

اگر کسی بر اساس سنتهای الهی عمل کند خداوند زمین و زمان را در خدمت او می گذارد و چنین انسانی معنای واقعی خوشبختی را تجربه  خواهد کرد به هر جهت این  خدای متعال است که مسبب الاسباب است و می تواند عوامل برکت را در زندگی انسان فراهم کند پس باید با او رفیق شد و او را علت اصلی برکت دانست.

استغفار و توبه

وَ يا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى‏ قُوَّتِكُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمينَ (هود، 52) اگر شما چنين كنيد به آسمان فرمان مى‏دهد قطره‏هاى حياتبخش باران را بر شما پى در پى فرو فرستد…. هرگز فكر نكنيد كه ايمان و تقوا از نيروى شما مى‏كاهد، نه هرگز بلکه بر قوت شما می افزاید.

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ إِنَّهُ كاَنَ غَفَّارًا * يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكمُ مِّدْرَارًا* وَ يُمْدِدْكمُ بِأَمْوَالٍ وَ بَنِينَ وَ يجَْعَل لَّكمُ‏ْ جَنَّاتٍ وَ يجَْعَل لَّكمُ‏ْ أَنهَْارًا(نوح، 10 تا 12)

در آیات قرآنی برای استغفار سه کارکرد اساسی؛ دفع بلایی که می‌خواهد بر آدمی بیاید، رفع بلایی که آمده است و انسان می‌خواهد از شر آن رهایی یابد‌ و جلب منفعت و نعمتی که از آن بهره مند نیست، بیان شده است. پس انسان می‌تواند با استغفار، شرایط خود را بهبود بخشد و در گام نخست، رفع بلا و دفع بلا کرده و جلب منفعت و نعمتی کند و در ادامه، برکت را بخواهد این سه نکته در روایات فراوانی نیز نقل شده است.

انفاق و صدقه

مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ في‏ كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ (بقره، 261)

یکی از آثار صدقه، رشد و نمو است و در نتیجه برکت می آورد مثل اینکه یک کشاورز شاخه های درخت خود را هرس می کند؛ به ظاهر چیزی از درخت کم می شود اما این کار سبب زیادی ثمر و میوه آن درخت می گردد.

یکی از دلائلی که صدقه و انفاق سبب برکت است این است که سائل دعایش مستجاب است، عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَال‏ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع‏ مَا مِنْ‏ رَجُلٍ‏ تَصَدَّقَ‏ عَلَى‏ مِسْكِينٍ‏ مُسْتَضْعَفٍ‏ فَدَعَا لَهُ‏ الْمِسْكِينُ بِشَيْ‏ءٍ تِلْكَ السَّاعَةَ إِلَّا اسْتُجِيبَ لَهُ (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال؛ النص؛ ص145)

سحر خیزی

یکی از مهمترین عوامل برکت در زندگی مادی و معنوی؛ سحر خیزی و نخوابیدن بعد از نماز صبح است. باكروا في‏ طلب‏ الرّزق‏ و الحوائج‏ فإنّ‏ الغدوّ بركة و نجاح‏ (نهج الفصاحة؛ ص371)

هر گنجی که خدا داد به حافظ * از یمن دعای شب و ورد سحری بود

صله رحم

پيوند با خويشان و آگاه بودن از وضعيت زندگي آنان، از امور مورد توجه اسلام بوده و هست.

از وصیتهای حضرت امیر المومنین (علیه السلام) يَا كُمَيْلُ الْبَرَكَةُ فِي‏ مَالِ‏ مَنْ‏ آتَى الزَّكَاةَ وَ وَاسَى الْمُؤْمِنِينَ وَ وَصَلَ الْأَقْرَبِين‏ (تحف العقول؛ النص؛ ص172)

عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صِلَةُ الْأَرْحَامِ‏ تُحَسِّنُ‏ الْخُلُقَ‏ وَ تُسَمِّحُ‏ الْكَفَ‏ وَ تُطَيِّبُ النَّفْسَ‏ وَ تَزِيدُ فِي الرِّزْقِ وَ تُنْسِئُ فِي الْأَجَلِ (الكافي (ط -الإسلامية)؛ ج‏2؛ ص151)

یکی از سنتهای حسنه­ای که متاسفانه رو به نابودی است و کسانی هستند که سال می گذرد؛ اما متاسفانه از بستگان خود سر نمی زنند و هیچ خبری از آنها نمی گیرند؛ لذا زندگیشان هم بی برکت می شود.

عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ صِلَةُ الْأَرْحَامِ‏ تُزَكِّي‏ الْأَعْمَالَ‏ وَ تُنْمِي‏ الْأَمْوَالَ‏ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَى وَ تُيَسِّرُ الْحِسَابَ وَ تُنْسِئُ فِي الْأَجَل‏ (الكافي (ط -الإسلامية)؛ ج‏2؛ ص150)

احترام به بزرگترها

البركة في‏ أكابرنا فمن‏ لم‏ يرحم‏ صغيرنا و يجلّ كبيرنا فليس منّا (نهج الفصاحة؛ ص376) استفاده از تجربه بزرگان كه سرد و گرم روزگار را چشيده اند، گوش دادن به پندهاي دلسوزانه و به دست آوردن دل آنان، دريايي از برکت را به زندگي انسان وارد مي کند بویژه احترام پدر و مادر.

از دواج

یکی از عوامل برکت در زندگی ازدواج است در حالی که  مردم بر عکس از ازدواج می ترسند.

وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‏ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ (نور، 32)

شکر نعمت

شکر نعمت سبب ازدیاد نعمت می شود

عوامل بی برکتی

موسیقی، قمار، شراب

عن رسول الله (صلی الله علیه و آله) قَالَ ع‏ لَا تَدْخُلُ‏ الْمَلَائِكَةُ بَيْتاً فِيهِ‏ خَمْرٌ أَوْ (آلات موسیقی) دَفٌّ أَوْ طُنْبُورٌ أَوْ نَرْدٌ وَ لَا يُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُمْ وَ يَرْفَعُ اللَّهُ عَنْهُمُ الْبَرَكَة (إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي)؛ ج‏1؛ ص174)

نبودن کودک

بيت‏ لا صبيان‏ فيه‏ لا بركة فيه‏ (نهج الفصاحة؛ ص374)

مهجور ماندن قرآن

عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَال‏….وَ الْبَيْتُ الَّذِي يُقْرَأُ فِيهِ الْقُرْآنُ وَ يُذْكَرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ تَكْثُرُ بَرَكَتُهُ وَ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِكَةُ وَ تَهْجُرُهُ الشَّيَاطِينُ وَ يُضِي‏ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا يُضِي‏ءُ الْكَوْكَبُ الدُّرِّيُّ لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ الْبَيْتُ‏ الَّذِي‏ لَا يُقْرَأُ فِيهِ‏ الْقُرْآنُ وَ لَا يُذْكَرُ اللَّهُ فِيهِ تَقِلُّ بَرَكَتُهُ وَ تَهْجُرُهُ الْمَلَائِكَةُ وَ تَحْضُرُهُ الشَّيَاطِين‏ (الكافي (ط -الإسلامية)؛ ج‏2؛ ص499)

قسم خوردن

عن أبى سعيد قال كان علىّ عليه السلام يأتى السوق فيقول يا أهل السوق إتّقوا اللّه وإيّاكم والحلف فإنّه ينفق السلعة ويمحق‏ البركة (جامع أحاديث الشيعة (للبروجردي)؛ ج‏23؛ ص226)

چاپلوسی

عَنْ حَدِيدٍ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صُونُوا دِينَكُمْ بِالْوَرَعِ وَ قَوُّوهُ بِالتَّقِيَّةِ وَ الِاسْتِغْنَاءِ بِاللَّهِ عَنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ مِنَ السُّلْطَانِ وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ‏ خَضَعَ‏ لِصَاحِبِ‏ سُلْطَانٍ‏ أَوْ مَنْ‏ يُخَالِطُهُ‏ عَلَى‏ دِينِهِ‏ طَلَباً لِمَا فِي يَدَيْهِ مِنْ دُنْيَاهُ أَخْمَلَهُ اللَّهُ‏ (خداوند رهایش می کند) وَ مَقَّتَهُ عَلَيْهِ (بر او خشم میکند) وَ وَكَلَهُ إِلَيْهِ (به هموم سلطان واگذارش میکند) فَإِنْ هُوَ غَلَبَ عَلَى شَيْ‏ءٍ مِنْ دُنْيَاهُ وَ صَارَ فِي يَدِهِ مِنْهُ شَيْ‏ءٌ نَزَعَ اللَّهُ الْبَرَكَةَ مِنْهُ وَ لَمْ يَأْجُرْهُ عَلَى شَيْ‏ءٍ يُنْفِقُهُ فِي حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ وَ لَا عِتْق‏ (بحار الأنوار (ط -بيروت)؛ ج‏72؛ ص371)

خیانت شریک

قَالَ ص‏ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِي الْمُشْتَرِكِينَ مَا لَمْ يَخُنْ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ فَإِذَا خَانَ‏ أَحَدُهُمَا رَفَعَ‏ اللَّهُ‏ يَدَهُ‏ عَنْ أَيْدِيهِمَا وَ ذَهَبَتِ الْبَرَكَةُ مِنْهُمَا (الإمامة و التبصرة من الحيرة؛ المقدمة؛ ص34)

مال حرام

عَنْ دَاوُدَ الصَّرْمِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع‏ يَا دَاوُدُ إِنَّ الْحَرَامَ لَا يَنْمِي (زیاد نمی شود) وَ إِنْ نَمَى لَا يُبَارَكُ‏ لَهُ‏ فِيهِ‏ وَ مَا أَنْفَقَهُ لَمْ يُؤْجَرْ عَلَيْهِ وَ مَا خَلَّفَهُ كَانَ زَادَهُ إِلَى النَّارِ (الكافي (ط -الإسلامية)؛ ج‏5؛ ص125) ظاهرا مقصود از ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) باشد.از جمله مالهای حرام ربا، رشوه است.

سستی و تنبلی نسبت به نماز

يَرْفَعُ اللَّهُ الْبَرَكَةَ مِنْ عُمُرِهِ وَ يَرْفَعُ‏ اللَّهُ‏ الْبَرَكَةَ مِنْ‏ رِزْقِه‏ (بحار الأنوار (ط -بيروت)؛ ج‏80؛ ص21)

نگفتن بسم الله قبل از غذا خوردن

سُئِلَ عَنِ النَّبِيِّ ص‏ هَلْ يَأْكُلُ الشَّيْطَانُ مَعَ الْإِنْسَانِ فَقَالَ نَعَمْ كُلُ‏ مَائِدَةٍ لَمْ‏ يُذْكَرْ بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ عَلَيْهَا يَأْكُلُ الشَّيْطَانُ مَعَهُمْ وَ يَرْفَعُ اللَّهُ الْبَرَكَةَ عَنْهَا وَ نَهَى عَنْ أَكْلٍ لَمْ يُذْكَرْ بِسْمِ اللَّه‏ (جامع الأخبار(للشعيري)؛ ص43)

اسراف

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ إِنَ‏ مَعَ‏ الْإِسْرَافِ‏ قِلَّةَ الْبَرَكَةِ (الكافي (ط -الإسلامية)؛ ج‏4؛ ص55)

نیت بد

عن علی (علیه السلام) عِنْدَ فَسَادِ النِّيَّةِ‏ الْبَرَكَةُ (عيون الحكم و المواعظ (لليثي)؛ ص338) نیت بد قضای سر است. لذا بر اساس روایات ما باید آنچه برای خودت می پسندی برای دیگران هم بخواهی

جنایت

إِذَا ظَهَرَتِ‏ الْجِنَايَاتُ‏ ارْتَفَعَتِ‏ الْبَرَكَات‏ (تصنيف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص458)

کوتاهی در قبال برادران دینی

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع قَال‏ ….وَ مَنْ حَبَسَ عَنْ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ شَيْئاً مِنْ حَقِّهِ حَرَّمَ‏ اللَّهُ‏ عَلَيْهِ‏ بَرَكَةَ الرِّزْقِ إِلَّا أَنْ يَتُوب‏ (من لا يحضره الفقيه؛ ج‏4؛ ص15)

فحاشی

مَنْ‏ فَحُشَ‏ عَلَى‏ أَخِيهِ‏ الْمُسْلِمِ‏ نَزَعَ‏ اللَّهُ‏ مِنْهُ‏ بَرَكَةَ رِزْقِهِ‏ وَ وَكَلَهُ‏ إِلَى‏ نَفْسِهِ‏ وَ أَفْسَدَ عَلَيْهِ مَعِيشَتَهُ (الكافي (ط -الإسلامية)؛ ج‏2؛ ص326) البته معلوم نیست این روایت از کدام معصوم نقل شده است.

زنا

يَا عَلِيُّ فِي الزِّنَا سِتُّ خِصَالٍ ثَلَاثٌ مِنْهَا فِي الدُّنْيَا وَ ثَلَاثٌ مِنْهَا فِي الْآخِرَةِ فَأَمَّا الَّتِي‏ فِي‏ الدُّنْيَا فَيَذْهَبُ‏ بِالْبَهَاءِ وَ يُعَجِّلُ‏ الْفَنَاءَ (جوان مرگی) وَ يَقْطَعُ‏ الرِّزْقَ‏ وَ أَمَّا الَّتِي فِي الْآخِرَةِ فَسُوءُ الْحِسَابِ وَ سَخَطُ الرَّحْمَنِ وَ خُلُودٌ فِي النَّار (من لا يحضره الفقيه؛ ج‏4؛ ص367)

عواملی دیگری نیز هست مثل رعایت نکردن پاکی و طهارت، در حال جنابت غذا خوردن؛ و …  منتها در همینجا تمام می کنم و صحبت خود را با این روایت به پایان می برم.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ لَا تَزَالُ أُمَّتِي بِخَيْرٍ مَا تَحَابُّوا وَ تَهَادَوْا (به همدیگر هدیه بدهند) وَ أَدَّوُا الْأَمَانَةَ وَ اجْتَنَبُوا الْحَرَامَ‏ وَ وَقَّرُوا الضَّيْفَ‏ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ* فَإِذَا لَمْ يَفْعَلُوا ذَلِكَ ابْتُلُوا بِالْقَحْطِ وَ السِّنِينَ (خشک سالی) (عيون أخبار الرضا عليه السلام؛ ج‏2؛ ص29)

خلاصه اینکه بندگی خداوند سبب برکت در زندگی انسان می شود و هر مقداری از خداوند دور بشویم به همان اندازه برکت از زندگی های ما می رود اینکه امروز بسیاری از مردم از بی برکتی می نالد دلیل آن دوری از خداوند و اهل بیت (علیهم السلام) است.

زیارت اهل بیت (علیهم السلام) سبب برکت است بسیاری از اساتید بزرگ برکت خود را از زیارت حضرت معصومه (سلام الله علیها) می گیرند مشکلی هم اگر دارند آنجا می روند و اسباب برکت زندگی خود و فرزندان خود را می گیرند.

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِي يَا عَبْدَ الْمَلِكِ لَا تَدَعْ زِيَارَةَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع وَ مُرْ أَصْحَابَكَ‏ بِذَلِكَ‏ يَمُدُّ اللَّهُ‏ فِي‏ عُمُرِكَ‏ وَ يَزِيدُ اللَّهُ‏ فِي‏ رِزْقِكَ‏ وَ يُحْيِيكَ اللَّهُ سَعِيداً وَ لَا تَمُوتُ إِلَّا سَعِيداً [شَهِيداً] وَ يَكْتُبُكَ سَعِيداً (كامل الزيارات؛ النص؛ ص152)

یکی از چیزهای که سبب می شود عمر انسان و روزی انسان با برکت بشود ارتباط خالصانه با اهل بیت است شما ببنید مرحوم شیخ عباس قمی با این کتاب مفاتیح خود چه کرده است پا به پای قرآن چاپ می شود و او در دعاهای همه شریک است چون نیت خالصانه داشته است.

لذا سعی کنیم عوامل برکت زا را در زندگی خودمون زیاد کنیم و عوامل برکت سوز را از زندگی خودمون دور کنیم.