کتاب الفوائد الصمدیه (کتاب صمدیه) نوشته‌ی شیخ بهائی، در مورد علم نحو است که از دیرباز در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود.
خواندن این اثر مفید و مختصر و تکرار آن تا حد حفظ، برای تسلط بر علم نحو مفید است. این کتاب در پنج بخش تنظیم شده و اصطلاحی که برای هر بخش انتخاب شده، اصطلاح «حدیقه»، به معنای باغ و بستان است؛ گویی هر بخش، باغی به حساب می‌آید که در آن، میوه‌های شیرین علم و معرفت چیده می‌شود.
این کتاب با یک خطبه (مقدمه) شروع شده و نویسنده در آن با ظرافتی خاص، به مطالب علم نحو اشاره می‌کند؛ مثلاً: «بسم الله الرَّحمنِ الرحیمِ أحسنُ کلمۀ یبتدَءُ بها الکلامُ و خیرُ خبرٍ…». اصطلاحات نحوی‌ای که در همین جمله درج شده، عبارت‌اند از: کلمه، یبتدأ (مبتدا)، کلام، خبر و… که شما می‌توانید با همین نگاه، خطبه را ملاحظه کنید.
نسبت شیخ بهائی به حارث همدانی می‌رسد که از یاران امیرالمومنین علی (ع) بود. او تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف دارد.
در بخشی از کتاب الفوائد الصمدیه (کتاب صمدیه) می‌خوانیم:
تَتمِیمٌ: وَ تَقُولُ أحَدَ عَشَرَ رَجُلاً وَ إثنَى عَشَرَ رَجُلاً فِى المذَکَّرِ إحدَى عَشْرَةَ إمرَأةً و إثْنَتَا عَشَرَةَ إمرأةً فى المؤَنثِ و ثَلاثَةَ عَشَرَ رَجُلاً إلى تِسعَةَ عَشَرَ رَجُلاً فِى المذَکَّرِ و ثَلاثَ عَشَرَةَ إمرَأةً إلى تِسعَ عَشْرَةَ إمرأةً فى المؤَنثِ و یَستَوِیانِ فى عِشرِینَ و أخَوَاتِها ثُمَّ تَعطِفُهُ فَتَقُولُ أحَدَ و عِشرُونَ رَجلاً و إحدَى و عِشرُونَ إمرأةً و إثنَانِ و عِشرُونَ رَجُلاً و إثنَتَانِ و عِشرُونَ إمرأةً و ثَلاثَةٌ و عِشرُونَ رجلاً و ثَلاثٌ و عِشرُونَ إمرأةً و هکذا إلى تِسعٍ و تِسعینَ إمرأةً.
المبنیَّاتُ: مِنها المُضمَرُ و هوَ ما وُضِعَ لِمُتکَلِّمٍ أو مُخاطَبٍ أو غائِبٍ سَبَقَ ذِکرُهُ و لَوْ حُکماً فَإنْ اسْتَقَلَّ فَمُنفَصِلٌ و إلّا فَمُتَّصِلٌ و المُتَّصِلُ مَرفُوعٌ و مَنصُوبٌ و مَجرُورٌ و المنفَصِلُ غیرُ مجرُورٍ فهذه خَمسةٌ و لا یَسُوغُ المنفَصِلُ إلا لِتَعَذُّرِ المتَّصِلِ و أنتَ فى هاءِ «سَلْنِیهِ» و شِبهِهِ بِالخِیارِ.
