حجت‌الاسلام والمسلمین استاد محمد اکبری، معاون شورای علمای شیعه افغانستان، در گفت‌وگوی اختصاصی با افق اندیشه درباره‌ی تأثیرگذاری علمی و فکری امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) بر حوزه‌های علمیه شیعه و عالمان دینی افغانستان سخن گفت. او تأکید کرد: امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) نشان داد که دین با سیاست تضاد ندارد و یک انسان می‌تواند هم عالم دینی و هم سیاستمدار انقلابی باشد.
نخستین آشنایی‌های علمای دینی افغانستان با اندیشه‌های امام خمینی (ره)
استاد اکبری در بررسی چگونگی رسیدن اندیشه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) به افغانستان گفت: در آن زمان مسلمانان شیعه اثنا‌عشری دو حوزه دینی بین‌المللی داشتند: یکی در عراق، نجف اشرف. دیگری در ایران، قم. علما و فضلای جهان تشیع در این دو حوزه درس می‌خواندند. طلاب و علما و فضلای افغانستان هم بیشتر در حوزه نجف درس می‌خواندند. فضای حوزه نجف به‌گونه‌ای بود که علما بیشتر از سیاست دوری می‌کردند و در تدریس و تعلیم فقه و علوم اسلامی تمرکز می‌کردند. فقهای نجف، تحفظ داشتند بر این‌که به مسائل سیاسی ورود نکنند. اما در حوزه قم، در پهلوی تحصیلات علوم اسلامی گرایش‌هایی به طرف سیاست وجود داشت تا وقتی که امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) قیام کرد و این گرایش‌ها بیشتر شد.
امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) وقتی به نجف آمد به عنوان یک فقیه جامع‌الشرایط و مرجع عادل، در کنار مسائل فقهی به مسائل سیاسی هم ورود کرد و حکومت اسلامی را بر مبنای ولایت فقیه درس داد. من بنده وقتی وارد عراق و نجف شدم که امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) چند سال پیش از آن به نجف آمده بود. با حضور امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) حوزه علمیه نجف هم یک گرایش به طرف سیاست پیدا کرد.
طلبه‌های جوان از هر جایی که بودند آرمان‌ها، ایده‌ها و دیدگاه‌های امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) را با علاقه‌مندی دنبال می‌کردند و به طرف خط فکری امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) گرایش بیشتر پیدا کردند.
در آن موقع که من در نجف بودم یعنی از سال 50 تا 54 یک‌هزار و پنج‌صد نفر طالب‌العلم از شیعیان افغانستان در نجف حضور داشتند. علمای بزرگ و فضلایی که رفته‌رفته کهنسال می‌شدند بیشتر پیرو مشرب و دیدگاه حضرت آیت‌الله‌العظمی خویی بودند. ولی طلبه‌های جوان که بیشتر از هشتاد درصد این یک و نیم هزار نفر را تشکیل می‌دادند شیفته و دلباخته‌ی حرکت و دیدگاه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) بودند.
نشر اندیشه‌های امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) در جامعه دینی افغانستان
معاون شورای علمای شیعه افغانستان افزود: حکومت بعث در سال 1350 بیشتر ایرانی‌ها و طلاب ایرانی را از عراق بیرون کرد. به همین سبب، از سال 50 تا 54 طلاب ایرانی به‌شدت کم شده بود. در سال 53 هم اخراج طلاب افغانستانی را شروع کرد. تعدادی از طلاب افغانستانی در سال 53 از عراق اخراج شدند و تعدادی هم در سال 54 که بنده و صدها طالب‌العلم افغانستانی در سال 54 از عراق اخراج شدیم و به افغانستان برگشتیم. این طلاب افغانستانی سه دسته شدند: تعدادی به افغانستان آمدند، که بنده در آن جمع بودم. تعدادی به سوریه رفتند و تعدادی هم در ایران به تحصیلات‌شان ادامه دادند. این‌ها اندیشه و دیدگاه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) را درباره برقراری حکومت اسلامی بر مبنای ولایت فقیه مبلغ شدند و این مفکوره بالاخره در افغانستان منتشر شد. قبل از آن، بعضی از علما بودند که پیرو خط فکری امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) بودند، ولی این طلاب آمده از نجف، مبلغ اندیشه‌های امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) شدند. مفکوره امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) درباره برقراری حکومت اسلامی بر مبنای ولایت فقیه به جامعه دینی و حوزوی افغانستان منتقل شد و خیلی‌ها به آن گرایش پیدا کردند و مبلغ آن شدند.
گستره‌ی تأثیر اندیشه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) در افغانستان
حجت‌الاسلام والمسلمین استاد اکبری گفت: اندیشه و مفکوره عالی امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) به عنوان یک فقیه، اسلام‌شناس، آگاه به زمان، یک مرجع تقلید و دارای یک روحیه مبارزه آگاهانه، در جهان اسلام و در افغانستان منتشر شد. من باور دارم که بیشترین تأثیر را هم در میان مسلمانان افغانستان و به صورت خاص و برجسته در میان شیعیان افغانستان پیدا کرد. این تأثیرگذاری هم از طریق علمایی انجام شد که تحت تأثیر افکار و اندیشه و مبارزه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) بودند. آن اندیشه به مردم افغانستان منتقل شد و مردم هم در آن راه عشق و علاقه پیدا کردند و آن اندیشه در بین مردم افغانستان گسترش پیدا کرد.
در افغانستان دوره جهاد که بعد از پیروی انقلاب اسلامی ایران بود، جریانات حزبی شکل گرفت که یک تعداد از آنها اندیشه اخوانی داشتند. اخوانی‌ها در جهان تسنن و متأثر از دیدگاه سید قطب و حسن البناء بودند، ولی وقتی امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) انقلاب کرد و انقلاب اسلامی ایران را به پیروزی رساند مفکوره و راه و روش امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) و مشی مبارزاتی ایشان در بین برادران اهل سنت هم تأثیر گذاشت. من اگر براساس تخمین بتوانم صحبت کنم اندیشه و فکر و شیوه مبارزاتی امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) و شیوه حکومتداری امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) در ده سالی که بعد از انقلاب در قید حیات بود، به تخمین بنده در بین شیعیان صددرصد تأثیر داشت و در بین اهل سنت پنجاه درصد تأثیر گذاشت.
تأثیر فکری امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) بر مدارس دینی افغانستان
استاد اکبری اضافه کرد: در آن زمان، مدارس دینی ما در افغانستان کم بود و طالب‌العلم فقط باید درس می‌خواند و درس ادبیات و منطق و فقه و اصول را خوب یاد می‌گرفت. کسی که وارد عرصه مبارزات سیاسی شود بسیار کم بود. البته در جمع علمای برجسته افغانستانی که پیش از حرکت امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) وارد یک فعالیت سیاسی و مبارزاتی شد سید اسماعیل بلخی مرحوم بود. بعد از قیام امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) در 15 خرداد 1342 مردم، طلاب و علما این روحیه و این گرایش را از امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) دیدند و گرفتند که دین با سیاست تضاد ندارد و یک انسان می‌تواند هم عالم دینی و هم سیاستمدار انقلابی باشد. لذا این اندیشه در مدارس ما سریع راه باز کرد که اسلام و دین با سیاست قابل جمع است و انسان می‌تواند هم متدین باشد و هم سیاستمدار باشد. هم متدین باشد و هم حاکم باشد. هم متدین باشد و هم یک انقلاب اسلامی را به پیروزی برساند. دین و سیاست باهم تضاد ندارد و باهم قابل جمع است و می تواند تقویت‌کننده همدیگر باشد.
/پایان/
