پرسش:
استاد ما در دانشگاه گفت: نذرکردن مثل نذر امام حسین یاسفره ابوالفضل و… دراسلام حرام است، آیاچنین کارهایی حرام است؟ لطفا کامل توضیح دهید.
پاسخ:
آیا او استاد علوم و معارف اسلامی، مفسر آیات قرآن کریم، و عالِم در فقه اصول و مجتهد و فقیه میباشد، یا استاد ادبیات، تاریخ، فیزیک و شیمی است؛ اما دلش خواسته از فرصت سوء استفاده کند و نظر فقهی هم بدهد؟!
برخی از اساتید، وقتی سلطه خود را در کلاس، بر ذهن و فکر دانشجویی که مرعوب شده است میبینند، به هوس میافتند در اصول و فروع دین اسلام نیز وارد شده و به غیر از نظریه «به نظر من …»، فتوا نیز بدهند! و غالباً کارشان حلال کردن حرام خدا و حرام کردن حلال خداست.
به ایشان بفرمایید که اگر «مجتهد» هستی، یعنی دروس فقه و اصول را به پایان رسانده و میتوانی خودت از منابع مربوطه استنباط و استخراج احکام نمایی، اعلام نما و اگر مقلد هستی، یا فتوا صادر منما و یا بیان نما که آن چه را که حلال و حرام بیان نمودی، به چه دلیل یا طبق فتوای کدام یک از مراجع است؟ البته گاه نیز حق و باطلی را مخلوط میکنند، و «کلمة الحق» را برای «یُراد به الباطل» به کار میبرند و از آیات، احادیث و احکام تفسیر به رأی مینمایند!
نذر، عهدی است که انسان با خدا میبندد؛ آیا حرام است؟! آیا اگر کسی با خدا عهد ببندد که اگر مشکلش برطرف شود، ده صلوات بفرستد، یا به یتیمی رسیدگی کند، یا چیزی به نیازمندی بدهد، حرام است؟! یا فقط اگر نذر کند که سفرهای به یاد سیدالشهداء یا حضرات ابوالفضل و زینب کبری علیهم السلام باز کند و مردمان را اطعام نماید، حرام است؟!
چرا خداوند متعال به حضرت مریم علیها السلام فرمود که «إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا – بگو: من براى [خداى] رحمان روزه نذر كردهام و امروز مطلقا با انسانى سخن نخواهم گفت» (مریم علیها السلام، 26)
چرا نذر مادر حضرت مریم علیها السلام را یادآور شد:
«إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» (آل عمران، 35)
– (به ياد آوريد) هنگامی را كه همسر عمران گفت: خداوندا! آنچه را در رحم دارم، براب تو نذر كردم، كه محرز (و آزاد، براب خدمت خانه تو) باشد. از من بپذير، كه تو شنوا و دانایی!
نذر، از احکام عبادات است و البته که عبادت و بندگی به غیر از خداوند منّان، کفر و شرک است. اما معنایش این نیست که مثلاً نذر سفرهی امام حسین علیهالسلام یا حضرت ابوالفضل علیهالسلام شرک است. بلکه یعنی اگر نیّت از این خیر به غیر از خدا باشد شرک میشود؛ و البته همگان برای خدا نذر میکنند و مقابل او متعهد میگردند.
نماز عبادت است، صدقه، انفاق، خیرات، قرض الحسنه، قربانی و … نیز عبادت است و البته که هر کدام برای غیر خدا انجام گیرد، از مصادیق شرک میشود؛ اما مگر کسی که نیّتاش خداست، صدقه یا انفاق خود را میبرد مستقیم به خدا میدهد؟! خیر. بلکه به بندگان خدا میدهد، اما در راه خدا. یعنی نیّتاش از این کار خیر، جلب رضایت معبود و تقرب الهی است و نه جلب رضایت طرف مقابل، جلب رضایت مردم و یا ریا.
●- برگزاری مجالس عزاداری یا مولودی اهل عصمت علیهمالسلام نیز چون بر پا داشتن شعائر الهی است و سبب معرفی، پویایی و تبلیغ راه آنان میگردد نیز از مصادیق عبادت است. پس اگر کسی با نیت «قربة الی الله»، اقدام به این امور نماید، عبادت است و اگر کسی به نیّت غیر خدا اقدام نماید، شرک و معصیت است.
الف – نذر در لغت به معنای ملزم ساختن خود بر امری است كه از قبل الزامی بر انجام آن نداشته است. در واقع عبارت است از عمل نیکویی که شخص مکلف، بر عهدهی خود واجب میسازد تا آن را برای رضایت خدا به انجام رساند. حال چه نذر کند دو رکعت نماز مستحبی بخواند، یا صلواتی بفرستد و چه نذر کند طعامی به مسکین دهد یا به سفرهی حضرت عباس علیهالسلام چیزی دهد و یا حتی به سفرهی همسایه یا والدینش چیزی بفرستد.
ب – نذر از عباداتی است که در همه ادیان بوده و تأیید آن در قرآن کریم آمده است و بر انجام آن مانند انجام سایر عهود تأکید شده است و خلف در انجام آن نیز از مصادیق ستم و ظلم شمرده شده است، چنان چه میفرماید:
«وَمَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ اللّهَ يَعْلَمُهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ» (البقره، 270)
– و هر نفقهاى را كه انفاق، يا هر نذرى را كه عهد كردهايد، قطعاً خداوند آن را مىداند، و براى ستمكاران هيچ ياورى نيست.
خداوند متعال در آیات ذیل تصریح نموده است که اولاً نذر و وفای به آن از اخلاق نیکان (ابرار) است، ثانیاً رساندن خیر به دیگران از اقسام نذر است و ثالثاً باید برای خدا و بیمنّت باشد و رابعاً اجر بسیاری نزد پروردگار دارد. لطفاً با دقت آیات ذیل و سایر ثوابهای آن را در قرآن کریم بخوانید:
«يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا * وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا * …» (سوره الإنسان، از آیه 5 به بعد تلاوت شود)
– [ابرار همان بندگانى هستند كه] به نذر خود وفا مىكردند و از روزى كه گزند آن فراگيرنده است مىترسيدند * و به [پاس] دوستى [خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مىدادند * … .
ج – البته نذر شرایط و احکامی دارد؛ مانند این که نذر کننده باید از شرایط انجام تکلیف برخوردار باشد، مسلمان و دارای قصد و اختیار باشد – نذر صیغه دارد که به عربی یا فارسی خوانده میشود – معیار متعلق نذر این است که طاعت خدا باشد و نه معصیت او و هم چنین برای نذر کننده مقدور باشد. در صورت عاجز بودن او، نذر منعقد نمیشود و اگر بعداً نیز ناتوانی پدید آید، نذر ساقط است. (رجوع شود به احکام نذر در رسالهها)
نذر درست به فارسی
بسیاری از آن چه در دل و ذهن خود نذر میکنیم، نذری نیست که انجامش واجب و ترکش کفاره داشته باشد؛ به عنوان مثال: اگر بگوید: «اگر این کار من درست شد، آن کار را به انجام میرسانم»، مصداق نذر نیست و حتماً باید نام خدا را بیاورد و بگوید: «برای خدا نذر کردم که چنین کاری را انجام دهم».
نذری دادن
نذری دادن یک اصطلاح شده است و به هرگونه خیراتی گفته میشود، اما نذری به آن دسته از خیراتی اطلاق میشود که پس از برآورده شدن حاجت، برای انجام نذری که تعهد نموده به انجام رسد.
