پرسش :
چرا محمد بن حنیفه با اینکه به امام حسین(علیه السلام) علاقه داشت، در کربلا حاضر نبود؟
پاسخ :
در این باره دلایلی ذکر شده، این دلایل عبارتند از:
1- محمد بن حنفیه در هنگام قیام کربلا بیماری بود.
2- وی از جانب امام مامور انجام کاری شده بود.
3- علت عدم حضور ایشان در کربلا این بود که امام ایشان را مکلف به همراهی با خود نکردند.
4- کهولت سن محمد حنفیه.
5- قرار نداشتن نام محمد در لوح محفوظ شهدای کربلا.[1]
این دلایل قطعی نیستند و هر کدام اشکالاتی دارند:
نویسندگانی که مدعی شده‌اند محمد بن حنفیه در هنگام حادثه کربلا بیمار بوده است سخن خود را به منابع معتبر قبل از خود ارجاع نداده‌اند. گذشته اینکه اگر بیماریی محمد را در آن هنگام رنج می داد در گفتگویی که میان امام و محمد بن حنفیه بیان شده است،[2] از آن ذکری به میان می آمد در صورتی که نه امام حسین(علیه السلام) و نه خود محمد حرفی مبنی بر بیماری به میان نیاورده اند.
ماموریت یافتن او از جانب امام نیز از این جهت بود که وقتی امام هیچ انگیزه ای از جانب محمد، مبنی بر همراهی اش ملاحظه نفرمود او را در مدینه گمارد تا حوادث و حرکات یزید را به ایشان گزارش دهد. در بعضی کتاب ها آمده است که بعد از قبول نکردن امام برای ماندن در مدینه، بغض در گلوی محمد بن حنفیه شکست. امام دریافت که محمد بن حنفیه می خواهد در مدینه بماند. پس گفت: ای برادر، خداوند تو را پاداش نیک دهد که نصیحت کردی و به صواب ارایه طریق نمودی. من تصمیم دارم به مکه بروم. برادران و پسران برادرانم و یارانم با من هستند. نظر آنان و کار آنان، نظر و کار من است. اما تو در مدینه بمان و چشم من در این شهر باش.
البته نمی توان کناره گیری محمد بن حنفیه از جهاد را امری پسندیده تلقی کرد. اما واقعیت این است که امام زمان او، آنچنان سرشار از کرامت و عزت با او برخورد می کند که گویی در مدینه ماندن محمد بن حنفیه، خود یک ماموریت جهادی و ویژه است.
در مورد مکلف نشدن محمد از جانب امام نیز باید گفت امام هیچ گاه و در هیچ جای سفر پر مخاطره شان از مکه تا کربلا هیچ کس را مکلف به همراهی با خود نکرد حتی در شب عاشورا از یاران خود درخواست می کنند که جان و مال خویش را از این حادثه به سلامت دربرند.
کهولت سن محمد حنفیه را هم نمی توان صادق دانست چرا که محمد حنفیه در دوران خلافت ابوبکر به دنیا آمد و خلافت ابوبکر در سال 11 هجری بوده است. این در حالی است که امام حسین در سال 4 هجری دیده به جهان گشوده است با این اوصاف محمد حدود 8 سال از حضرت امام حسین(علیه السلام) کوچک تر است،
پس موضوع کهولت سن نیز منتفی است.
لذا نیامدن محمد بن حنفیه به کربلا را تنها شاید بتوان به خاطر اجازه امام مبنی بر ماندن او در مدینه ذکر کرد که آنهم به خاطر اکراه خود محمد بن حنفیه برای همراهی با امام بوده است.
پی نوشت ها:
1. باقر شریف قرشی، حیات الامام حسین بن علی، ج2، ص260؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج4، ص16،
2. ابن اعثم، کتاب الفتوح، ج5، ص22؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج 4، ص 253؛
