نزهة الطرف في علم الصرف، تأليف آيتالله سيد محمدتقى حسينى جلالى، با تحقيق سيد قاسم جلالى، كتابى است كه پيرامون مباحث صرفى نوشته شده است. كتاب، به زبان عربى و در سال ۱۳۹۷ق، به نگارش درآمده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه مفصل از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در سى و چهار باب و يك خاتمه تنظيم شده است.
تمركز نویسنده در تأليف كتاب بر سهولت و وضوح عبارات، تبويب مطالب و زينت ابواب به تمارين نافع و پراهميت و جداول سودمند در تصريف افعال، بوده است. همچنين وى در ايراد شواهد، بر ذكر آيات قرآنى و روايات شريف اعتماد كرده و از اشعار، حكم و… نيز سود برده است
اثر حاضر از جمله كتب سودمند و باارزشى شمرده مىشود كه نتيجه تلاشهاى بسيار و موفقيتآميز نویسنده در علم صرف مىباشد
مؤلف در تدوين مطالب، از اسلوبى جديد، روشى مبتكرانه و طريقى جديد در طرح مطالب و بسط آنها بهره برده، بهگونهاى كه تفهيم مطالب را آسان نموده است
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، پس از مقايسه بين مدارس نحو و صرف بصره، كوفه، بغداد و اندلس، زندگىنامه نسبتا مفصلى از نویسنده ارائه و در نهايت، مطالبى پيرامون كتاب عرضه شده است
مقدمه نویسنده به ارائه مطالبى پيرامون علم صرف اختصاص يافته و در آن با تعريف علم صرف، واضع، استمداد، غرض، فايده، موضوع، مسائل، ميزان صرفى و وجه تسميه آن، آشنا خواهيم شد
نویسنده در باب اول، به بحث از كلمه، تقسيمات و اصول آن و در باب دوم، به تقسيمات فعل پرداخته است. از جمله اين تقسيمات عبارتند از: صحيح و غير صحيح (معتل، مهموز، مضاعف)، معلوم و مجهول و لازم و متعدى
در باب سوم، به اصل فعل و مشتقات آن و در باب چهارم، به فعل ماضى و حكم، کیفیت بنا و اصل آن، پرداخته شده است
باب پنجم نيز به فعل مضارع، علامت، حكم و اصل آن و باب ششم، به اعراب فعل مضارع، اختصاص يافته است
در باب هفتم، تعريف فعل امر، قاعده اعلال و اشتقاق فعل امر مخاطب و کیفیت اشتقاق فعل امر حاضر و در باب هشتم، مباحث مربوط به ثلاثى و رباعى مجرد و مزيد آمده است كه از جمله مباحث آن مىتوان به قاعده شناخت مجرد از مزيد؛ ابواب فعل ثلاثى مجرد و مزيد و ابواب فعل رباعى مجرد و مزيد اشاره نمود
در باب نهم، با اوزان اسم (كه عبارتند از ثلاثى، رباعى و خماسى) و در باب دهم، با مباحث مربوط به معتل آشنا خواهيم شد
مباحثى كه در ساير ابواب كتاب، بدان پرداخته شده، به ترتيب عبارتند از: مضاعف؛ فعل معلوم و مجهول؛ فعل لازم و متعدى؛ مصدر؛ اسم فاعل؛ اسم مفعول؛ صفت مشبهه؛ افعل التفضيل؛ اسم مكان و زمان؛ مره، تكرار و نوع؛ اسم آلت؛ صيغه مبالغه و احكام آن؛ فعل تعجب؛ افعال ناقصه؛ افعال قلوب؛ باب اعلم، ارى و ملحقات آنها؛ افعال مقاربه؛ افعال مدح و ذم؛ اشتغال؛ تنازع؛ فعل جامد؛ نون تأكيد ثقيله و خفيفه و ادغام.
در خاتمه نيز مطالبى پيرامون نسبت، تصغير و اعلال، عنوان گرديده است.
