پیشینه قلعه شیزر و خاندان بنو منقذ
قلعه شیزر، یکی از دژهای مهم و استراتژیک در منطقه شام بود که توسط خاندان بنو منقذ اداره میشد. این خاندان برای سالها بر این قلعه حکومت کرده و آن را به عنوان مرکز قدرت خود حفظ کرده بودند. قلعه شیزر به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، نقش مهمی در تحولات سیاسی و نظامی منطقه ایفا میکرد. خاندان بنو منقذ نیز به عنوان یکی از خاندانهای قدرتمند محلی، در رویدادهای منطقهای حضور فعال داشتند.
منبع: تاريخ أبي الفداء، جلد ۲، صفحه ۱۰۳
زلزله ویرانگر و مرگ بنو منقذ
در سال ۵۵۳ هجری قمری، زلزلهای شدید منطقه شام را لرزاند و قلعه شیزر را به شدت تخریب کرد. این زلزله باعث شد بخشهای زیادی از قلعه فرو بریزد و بسیاری از افراد ساکن در آن، از جمله اعضای خاندان بنو منقذ، زیر آوار جان خود را از دست بدهند. مرگ بنو منقذ و تخریب قلعه، وضعیت منطقه را به شدت متشنج کرد و زمینه را برای مداخله قدرتهای خارجی فراهم ساخت.
منبع: تاريخ أبي الفداء، جلد ۲، صفحه ۱۰۳
تصرف قلعه شیزر توسط نورالدین محمود زنگی
پس از این واقعه، نورالدین محمود زنگی، حاکم قدرتمند شام، به سوی قلعه شیزر حرکت کرد. او در روز سهشنبه، سوم جمادیالاول سال ۵۵۳ هجری قمری، قلعه را تصرف کرد و بر تمامی داراییهای بنو منقذ تسلط یافت. نورالدین، قلعه را به مجدالدین ابوبکر ابنالدایه سپرد تا آن را اداره کند. این اقدام نورالدین، نشاندهنده سیاستهای توسعهطلبانه او در منطقه شام بود.
منبع: تاريخ أبي الفداء، جلد ۲، صفحه ۱۰۳
واکنش بازماندگان بنو منقذ
برخی از اعضای خاندان بنو منقذ که در زمان زلزله در قلعه حضور نداشتند، پس از این واقعه به دمشق نقل مکان کردند. از جمله این افراد، اسماعیل بن سلطان بن علی بن مقلد بن نصر بن منقذ بود که به عنوان یک ادیب و شاعر شناخته میشد. او پس از تخریب قلعه و مرگ بسیاری از اعضای خانوادهاش، به دمشق رفت و در آنجا ساکن شد. این رویداد، پایان حکومت خاندان بنو منقذ بر قلعه شیزر را رقم زد.
منبع: تاریخ الإسلام، جلد ۳۹، صفحه ۷۱
اهمیت تاریخی این واقعه
تصرف قلعه شیزر توسط نورالدین محمود زنگی، یکی از رویدادهای مهم در تاریخ شام محسوب میشود. این واقعه نهتنها پایان حکومت خاندان بنو منقذ را به همراه داشت، بلکه نشاندهنده قدرتگیری نورالدین محمود زنگی در منطقه بود. نورالدین با تسلط بر قلعه شیزر، موقعیت خود را در شام تقویت کرد و گامهای بعدی را برای گسترش قلمرو خود برداشت. این رویداد، تأثیر قابلتوجهی بر تحولات سیاسی و نظامی منطقه شام در قرن ششم هجری گذاشت.
منبع: تاريخ أبي الفداء، جلد ۲، صفحه ۱۰۳
منابع
۱. تاريخ أبي الفداء، جلد ۲، صفحه ۱۰۳
۲. تاریخ الإسلام، جلد ۳۹، صفحه ۷۱
گزارش منتخب
و لما خربت قلعة شيزر بهذه الزلزلة، و مات بنو منقذ تحت الردم سار الملك العادل نور الدين محمود بن زنكي إلى شيزر، و ملكها يوم الثلاثاء، ثالث جمادى الأولى، من سنة ثلاث و خمسين و خمسمائة، و استولى على كل من فيها لبني منقذ، سلّمها إلى مجد الدين أبي بكر ابن الداية
